Lezingen en vormingen voor groepen

In 2021 werd besloten om het aantal workshops vanuit Publiek & Educatie buiten het museum te beperken en toe te spitsen op aanpassingen van het aanbod in het museum. Onderstaande workshops en bijdragen werden wel nog buitenshuis gegeven:

• Lezing over Rwanda voor het LAB gedreven onderwijs, 6de middelbaar, Puurs-St-Amands.
• Lezing #FakeImages voor het  LAB gedreven onderwijs, 5de middelbaar, Puurs-St-Amands.
• Bijdrage van Kazerne Dossin aan het online event European Café #5: ‘Saying No to Anti-Semitism & Hate’ ( +-30 deelnemers).
• Deelname panel van de Reinwardt Academy, Amsterdam: ‘Erfgoed Arena: Hoe kan voetbal bijdragen aan een inclusievere toekomst?’ (+-70 deelnemers).
• Deelname aan de Canon Cultuurdagen (voor leerkrachten in opleiding): Voor een 25-tal leerkrachten in opleiding deelde Kazerne Dossin expertise en ervaringen van de samenwerking met Ketnet voor ‘De Vlog van Fee’.
• Inleiding en nabespreking bij de film ‘Where is Anne Frank’, avant-première  in zaal Lumière, Mechelen, met focus op herinneringseducatie (50 personen).

Opleiding Holocaust, Politie en Mensenrechten 

Door de sluiting van het museum tijdens het eerste semester werden alle fysieke sessies geannuleerd. In deze periode werd de HPM-opleiding omgevormd tot een digitale opleiding met een integraal virtueel museumbezoek. Vanaf juni herstartten de opleidingen op virtuele wijze en werden 8 sessies georganiseerd in het eerste semester. Tijdens het tweede semester gingen de online en fysieke opleidingen afwisselend verder. Tijdens het tweede semester werden nog 10 extra online opleidingen in alle veiligheid aangeboden, naast 39 fysieke opleidingen.

In totaal waren er 697 deelnemers. Dit betreft zowel aspiranten in basisopleiding, als leden van de Federale en Lokale Politie, zowel in het Frans als in het Nederlands. Het aandeel van de online opleidingen bedraagt ongeveer één derde voor zowel het aantal sessies, als het aantal deelnemers. De online opleiding zal ook in de loop van 2022 aangeboden blijven, enerzijds om op een veilige manier de opleiding te kunnen aanbieden, anderzijds om de lange wachtlijsten voor de opleiding weg te werken.

Op het einde van het jaar werd de kaap van 12.000 deelnemers aan de opleiding HPM (sinds de start van het aanbod) bereikt.

Opleiding Polarisatie: een bedreiging of een buitenkans voor de politie?

De opleiding Polarisatie: een bedreiging of een buitenkans voor de politie? werd in 2021 opnieuw maandelijks aangeboden via de Nationale Politieacademie, zowel in het Nederlands als het Frans. De politiescholen uit Vlaams-Brabant, Antwerpen en Limburg namen dit jaar  deze opleiding op in hun aanbod. Er werden 24 sessies aangeboden, waarvan 14 online sessies en 10 fysieke sessies.

In het eerste semester van 2021 werd de opleiding enkel online aangeboden. Van zodra de maatregelen het toelieten, werd terug overgeschakeld naar de fysieke opleiding met kleine aanpassingen zodat de groepsoefeningen veilig konden verlopen. In 2021 namen 314 politiemedewerkers deel aan de opleiding, waarvan 137 Franstaligen en 177 Nederlandstaligen.

Deze opleiding werd in 2021 opgenomen in het opleidingstraject voor het Directiebrevet, zowel in de kennisproef als in de introductieweek.

Project polarisatie

In maart 2021 kreeg het Wij-Zij Netwerk een projectsubsidie en in de zomer ging een nieuwe coördinator van start. De opdracht was om door te starten en de stilte veroorzaakt door de coronacrisis te breken. Het netwerk werd opnieuw geactiveerd en kwam opnieuw samen in oktober en eind december om de verdere richting van het Wij-Zij Netwerk te bepalen. De doelstelling was tweeledig: zelf initiatief nemen in het verspreiden van educatieve informatie rond het thema polarisatie en het ondersteunen van de partners in het ontwikkelen van hun aanbod rond polarisatie.

Om het eerste doel te vervullen werd een diepgaande, driedaagse vorming met polarisatiestrateeg Bart Brandsma georganiseerd. Hieraan namen 13 mensen deel van diverse organisaties. Met oog op multiplicatie werden meerdere case studies, onderzoeksresultaten, tools en tips gepubliceerd en werd gestart met de productie van informatieve video’s. Deze werden verspreid via de partners van het Wij-Zij Netwerk. Het tweede doel werd bereikt door de co-organisatie van een interactief panelgesprek rond het nieuwe rapport van het Vlaams Vredesinstituut (29 deelnemers) en een webinar over controverse en polarisatie in de klas (126 deelnemers).

Oorspronkelijk  werd de eindconferentie van RETHINK gepland in november 2020 in het Vlaams Parlement te Brussel. Door de Covid-pandemie werd dit uitgesteld tot begin maart 2021, en werd gekozen voor een online event. Kazerne Dossin stond in voor de  inhoudelijke organisatie en presentatie.

De sessies werden live uitgezonden op de RETHINK-website, op de RETHINK Facebook-pagina en op Youtube. Het publiek kon vragen en opmerkingen delen op Facebook, Youtube en op een Google-formulier dat voor dit evenement was gecreëerd. Een directe link naar elke sessie is beschikbaar op de RETHINK-website.

De openingstoespraak van Nena Mocnik gaf inzicht in de historische hardnekkigheid van collectief geweld en kritisch denken in herinneringseducatie.  Op basis van haar onderzoek legde ze een verband tussen het moeilijke verleden, via een moeilijk heden naar een moeilijke toekomst.

In de tweede sessie toonde Wouter Sinaeve, educatief medewerker van het In Flanders Fields Museum, hoe musea kunnen helpen om herinneringseducatie naar de klas te brengen.

Het panel, bestaande uit drie gasten, dat tijdens de derde sessie optrad, illustreerde nogmaals deze diversiteit. Het ging om: Dariusz Stola, voormalig hoofd van het Polin Museum in Warschau, Maarten Van Alstein, senior onderzoeker bij het Vlaams Vredesinstituut en ten slotte Jean-Philippe Restoueix, administrateur bij de Raad van Europa.

Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie & Conseil de la Transmission de la Mémoire

In 2021 zette het BCH in op de transparantie van het aanbod en bood het advies en ondersteuning. Zo adviseerde het BCH FARO bij de opstart van een projectsite rond erfgoededucatie op Klascement. Eerder hielp het BCH ook Kruit met de start van een projectsite rond wereldburgerschapseducatie en herinneringseducatie, eveneens op de website van Klascement. Hier kunnen leerkrachten binnenkort inspiratie vinden om in de klas aan de slag te gaan rond allerlei thema’s gelinkt aan herinneringseducatie.

Het BCH ondersteunde ook verschillende externe projecten, waaronder RETHINK, No-Cap, ‘De Vlog van Fée’, de Anne Frank Expo in Lier, een documentaire i.s.m. filmmaker Thom M. Vander Beken en het Koninklijk Atheneum in Antwerpen en de organisatie van een studiedag rond dekolonisatie in het onderwijs (gepland op 29/04/22). Het BCH nam ook deel aan een training van de Raad van Europa m.b.t. Holocaust en herdenking. Daarnaast speelde het BCH een grote rol langs Vlaamse kant in de redactie van de Nederlandstalige versie van de IHRA handleiding ‘Lesgeven en leren over de Holocaust’.

Aan Franstalige zijde zetelde Kazerne Dossin in de Conseil de la Transmission de la Mémoire de la Fédération Wallonie-Bruxelles.

Leertrajecten

In 2021 startte Kazerne Dossin met twee pilootprojecten waarbij daders van haatmisdrijven vrijwillig een leertraject kunnen volgen. Na een kennismakingsgesprek krijgen zij in Kazerne Dossin een individuele rondleiding op maat, van een gids die is opgeleid om bezoekers met dit profiel te begeleiden. Bezoeker en gids voeren ook een verdiepend nagesprek en maken beiden een verslag van het bezoek.

Voor dit nieuwe aanbod werkt Kazerne Dossin samen met twee partners:

• Met steun van de Vlaamse Overheid (kabinet van minister Bart Somers) werd vanuit justitie een pilootproject opgezet met het parket van Antwerpen, waarbij overtreders van de wet op discriminatie, racisme of negationisme op basis van de pretoriaanse probatie het aanbod krijgen om een leertraject van Kazerne Dossin te volgen.
• Op vraag  van de Pro League en werd een gelijkaardig aanbod ontwikkeld voor voetbalsupporters die een sanctie kregen vanwege discriminerende en kwetsende spreekkoren. Hiervoor werd een nieuwe rondleiding uitgewerkt op maat van de voetbalcontext, met aandacht voor de massadynamiek in een stadion en de levensverhalen van gedeporteerde voetballers.

Voor het coördineren van beide projecten werd in augustus een projectmedewerker aangeworven. Speciaal voor deze projecten werd ook een digitaal beheersplatform ontwikkeld waarmee de leertrajecten aangevraagd, opgevolgd en geëvalueerd kunnen worden.

De samenwerking met het parket van Antwerpen werd gelanceerd op 7 oktober op de voorpagina van De Standaard, via een dubbelinterview met directeur Tomas Baum en procureur Franky Dekeyzer. Het kreeg weerklank in diverse andere media zoals het journaal van de VRT, en er verschenen opinies van o.m. Lieven Sioen (journalist De Standaard), Ignaas Devisch (filosoof) en Joris Van Cauter (advocaat).

Op 13 oktober werd vervolgens de samenwerking met de Pro League afgetrapt tijdens een seminarie in Kazerne Dossin, in aanwezigheid van Vlaams minister Bart Somers. Dit evenement trok 70 deelnemers: vertegenwoordigers van professionele voetbalclubs, de Koninklijke Belgische Voetbalbond, de Federale Overheidsdienst Binnenlandse zaken, het Kabinet van minister Annelies Verlinden, … Internationale gastsprekers deelden good practices uit Nederland. Ook dit partnerschap kreeg aandacht in de media, o.m. in het VRT-journaal (Sporza) en in diverse kranten zoals De Standaard en De Morgen.

Voor het ontwikkelen van een aanbod op maat van het voetbalmilieu bezocht Kazerne Dossin het internationale seminarie ‘Changing the Chants’ in Auschwitz, acht professionele voetbalclubs en drie wedstrijden. Ook werden er vijf extra gidsen gerekruteerd en opgeleid om leertrajecten te begeleiden.

Het is de ambitie om het aantal aanvragen voor leertrajecten in de komende jaren uit te breiden via promotie naar nieuwe arrondissementen en nieuwe partners.

Samenwerking Directoraat-Generaal Penitentiaire Inrichtingen

In het najaar van 2021 zette Kazerne Dossin een samenwerking op met het Directoraat-Generaal Penitentiaire Inrichtingen. DG EPI is deel van de Federale Overheidsdienst Justitie en is belast met de tenuitvoerlegging van de straffen. Dit startte met twee ‘train de trainer’-sessies voor gevangenispersoneel. In totaal namen 12 Nederlandstalige trainers in spé deel aan een driedaagse opleiding en 7 Franstalige trainers aan een tweedaagse opleiding. Deze opleidingen worden verder vervolledigd in 2022.

Vakantie-aanbod voor leerkrachten en families

Naar jaarlijkse gewoonte deed Kazerne Dossin in 2021 mee aan diverse vakantie-formats:

In 2021 sloot het team Publiek & Educatie aan bij Krokuskriebels. Het familieparcours in het Memoriaal werd hiervoor gekoppeld aan de brieven voor Eva Fastag, zodat ook de jongste bezoekers werden betrokken in dit verhaal. In de zomervakantie sloot het museum naar goede gewoonte aan bij het aanbod van Schatten van Vlieg, met als thema ‘zien’. Het team maakte hiervoor een aanbod op maat, gekoppeld aan de Ketnet-reeks ‘De Vlog van Fee’. 118 volwassenen en kinderen gingen zo op tocht in het Memoriaal.

Tijdens de paas- en zomervakantie organiseerde Kazerne Dossin opnieuw VIP-dagen voor leerkrachten, waarbij leerkrachten met een extra bezoeker gratis toegang kregen tot het museum en een rondleiding konden volgen. In totaal kwamen 466 leerkrachten en 357 partners op bezoek. Tijdens de zomervakantie werden de VIP-dagen enkel op donderdagen georganiseerd. 204 leerkrachten en 151 partners kwamen daarop af.

Fake Seminar

Op 6 oktober organiseerde Kazerne Dossin een seminarie bij de tentoonstelling #FakeImages. Met 80 inschrijvingen was het seminarie volzet. De diverse doelgroep bestond uit leerkrachten, politiebeambten en magistraten. Het doel van de dag was om kruisbestuiving te faciliteren tussen mensen met een diverse professionele achtergrond en aandacht te hebben voor de IHRA-definitie rond antisemitisme.

Het seminarie bestond uit een rondleiding in de tentoonstelling, een workshop rond haatspraak van Tumult en een workshop Terranova van het Vredescentrum. Loes Meeussen, onderzoeker aan het Centrum voor Sociale en Culturele Psychologie, KU Leuven en docent aan Thomas More in Antwerpen vervolledigde de dag met een keynote over de zin en onzin van stereotypen, de manieren waarom stereotypen onze gedachten, gevoelens en gedrag bepalen en hoe dit tot structurele ongelijkheden kan leiden. Ook ging ze in op de strategieën en structurele veranderingen die dit kunnen voorkomen vanuit het perspectief van leerkrachten, magistraten en politie.

Het seminarie werd erg positief geëvalueerd door de deelnemers.

Lancering What’s new? app, propaganda, complot en fake news

Begin 2021 werd de What’s New app gelanceerd. Bij deze interactieve applicatie volgen jongeren individueel of per twee met een app een parcours volgen over propaganda in de permanente opstelling. What’s new? draait op de Erfgoedapp van FARO en is ontstaan in samenwerking met Mediawijs en met steun van de Koning Boudewijnstichting. De app werd in 2021 in totaal 584 keer gedownload.

Met dank aan de Koning Boudewijnstichting.

Gidsenwerking 

2021 was een bewogen jaar voor de gidsenwerking van Kazerne Dossin. Afhankelijk van  de covid-maatregelen van het moment konden de gidsen bezoekers al dan niet rondleiden in de tijdelijke tentoonstelling #FakeImages en in de vaste opstelling van het museum. Groepsbezoeken waren erg beperkt.

In de tussentijd werd contact gehouden via online bijeenkomsten. Het najaar van 2021 werd aangegrepen om een opleidingstraject ‘mensenrechten’ voor gidsen op te zetten. Vier avonden, gespreid over vier maanden, vormden de basis van de voorbereiding voor Universal Human Rights, de volgende tijdelijke tentoonstelling in 2022. Directeur Tomas Baum, Coördinator Publiek en Educatie Anne-Sophie van Vyve, maar ook Wies De Graeve (Amnesty International Belgium) en Marc Bossuyt (emeritus rechter) namen de gidsen mee in de wereld van de Rechten van de Mens, en alles wat daarmee te maken heeft. De sessies werden opgenomen en ter beschikking gesteld op het gidsenplatform.

Er werd eveneens gewerkt aan een stroomlijning van de gidsenwerking. Tot slot werd een oproep voor nieuwe gidsen gelanceerd voor het begeleiden van kinderen en jongeren (Verhaal van Simon, Universal Human Rights, Heel Gewone Helden). In een latere fase kunnen deze nieuwe gidsen doorstromen naar de ‘reguliere’ gidsenploeg. Begin 2022 startte voor hen een opleidingstraject.

Het aantal gidsen bleef in 2021 gelijk aan 2020: 56.

Het aantal hosts daalde van 6 naar 4.

 Ik sta elke keer weer versteld van de omkadering die Kazerne Dossin biedt. Alsook over hoe mooi het materiaal is uitgewerkt! Dat is zeker niet overal het geval.

Binnen & Buiten, samen lezen in de gevangenis

Kazerne Dossin is partner van Bond zonder naam in het Binnen & Buiten-project dat in 2021 werd uitgerold. Een vertegenwoordiger van het team Publiek & Educatie nam deel aan twee sessies ‘Samen Lezen’ over detentie. Een groep met vertegenwoordigers van verschillende organisaties rond detentie (Aalmoezeniers, demens.nu, De Rode Antraciet, Moderator,…), ervaringsdeskundigen, psychologen, schrijvers en experten van divers pluimage namen hieraan deel.

Aan de hand van verhalen, fragmenten en gedichten die thema’s rond detentie uitdiepen, werd de methodiek geïntroduceerd, werden de deelnemers opgeleid tot leesbegeleiders en werd gebouwd aan een draagvlak om ‘Samen Lezen’ duurzaam te implementeren in de eigen werkomgeving en in het brede detentieveld. In de toekomst worden zowel online als offline ontmoetingen gepland voor 15 à 20 deelnemers.

Museumshop

2021 was een jaar waarin minder omzet gerealiseerd werd ten opzichte van pre-coronajaren. Deze daling is uiteraard een rechtstreeks gevolg van de gedeeltelijke sluiting van het museum in de maanden februari tot juni.

De best verkochte titels blijven de catalogus van Kazerne Dossin, ‘Het Achterhuis’ (zowel dagboek als Graphic Novel), ‘Simon, het jongetje dat wist te ontsnappen’ (Simon Gronowski), ‘Auschwitz bezoeken’  (Carlo Saletti, Frediano Sessi), ‘Dossin: Wachtkamer van Auschwitz’ (Laurence Schram), ‘1942: Het jaar van de stilte’ (Herman Van Goethem) en ‘Maus’ (Art Spiegelman).

In het kader van de tijdelijke tentoonstellingen of activiteiten deden ook ‘Dessins Assassins ou la corrosion antisémite en Europe, 1886-1945’ (Mémorial de Caen), ‘De laatste getuige, Eva Fastdag’ (Pieter Serrien) en het boek van de gelijknamige concertreeks ‘Entartete Musik’ het goed.