Voorwoord

Het voorbije jaar werden autoritaire opvattingen steeds prominenter. Dit heeft geleid tot een afname van het mondiale draagvlak voor mensenrechten en een toename van repressieve maatregelen tegen dissidenten en minderheden. Deze evoluties resoneren sterk in een museum dat vanuit een geschiedenis van vervolging en massageweld aandacht wil vragen voor het respecteren van menselijke waardigheid.

Elke naam, elk gezicht, herinnert ons eraan dat er mensen schuilgaan achter historische feiten – levens die bruut zijn afgebroken, maar die niet vergeten mogen worden. We herdachten, onderzochten, en creëerden ruimte voor dialoog, telkens met één doel voor ogen: het verleden niet alleen bewaren, maar het ook trachten te begrijpen en er betekenis aan geven voor het heden en de toekomst. Met herdenkingen, tentoonstellingen, conferenties en culturele evenementen brachten we geschiedenis, herinnering en educatie samen. Elk initiatief was een uitnodiging om stil te staan bij wat is geweest en hoe dat doorwerkt in onze samenleving vandaag. In een wereld waarin rechten van mensen steeds vaker onder druk staan en massaal geweld tot de orde van de dag lijkt te horen, blijft dit werk urgent: terugkijken, begrijpen, verbinden en - met de moed der wanhoop - blijven hopen.

2024 was niet alleen een jaar van herinnering; het was ook een jaar van vooruitkijken. Met internationale samenwerkingen verkenden we nieuwe manieren om de geschiedenis door te geven en actueel te houden. Herinnering is immers geen stilstaand gegeven, maar een actieve kracht die ons aanzet tot nadenken en handelen. De activiteiten, van de Portrettenceremonie en Elke naam telt tot de verschillende lezingen, onderstrepen de rol die iedereen hierin speelt – van vrijwilligers en onderzoekers tot bezoekers en partners.

Ik wil iedereen bedanken die in 2024 heeft bijgedragen aan onze werking. De vele samenwerkingen en initiatieven tonen hoe het verleden niet alleen geëerd wordt, maar ook vandaag als een kompas kan dienen. We blijven bouwen aan een wereld waarin herinnering een leidraad biedt – een kracht die verbindt, onderwijst en inspireert.

Tomas Baum
Directeur Kazerne Dossin

2024 in cijfers

0 Bezoekers
0 Permanente tentoonstelling 0 Tijdelijke tentoonstellingen
  • Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa
  • Jos Hakker
  • Het Onvoorstelbare Verbeeld
0 Evenementen
0 Onderzoekscentrum
0 Elke naam telt
  • 109734 Unieke bezoekers op de website
  • 11641 Volgers op sociale media

2024 in vogelvlucht

27 januari 2024

Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust

27.01.2024

De Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust is een wereldwijde herdenkingsdag op 27 januari. De keuze van de datum houdt verband met de bevrijding van het concentratiekamp Auschwitz-Birkenau. Elk jaar draagt Kazerne Dossin bij aan de herdenking hiervan. De ambassadeurs van zestien verschillende landen legden een krans aan de Dossinkazerne in Mechelen om de slachtoffers van de Holocaust te eren. Om de joodse sabbat op zaterdag te respecteren, vond de plechtigheid uitzonderlijk plaats op vrijdag 26 januari.

Ter gelegenheid van deze dag organiseerde Kazerne Dossin in samenwerking met Vredescentrum Antwerpen het concert Let’s Kletz op 28 januari in de Arenbergschouwburg. Het Brusselse trio Let’s Klet’z bracht traditionele Oost-Europese Joodse melodieën – vaak uit Oekraïne en Moldavië.

2024
21 februari 2024

Conference on the Holocaust and Human Rights

21.02.2024-22.02.2024

Kazerne Dossin organiseerde in 2024 een internationale conferentie over de relatie tussen Holocaustherinnering en mensenrechten. De conferentie onderzocht hoe historische feiten relevant kunnen blijven zonder ze te instrumentaliseren. Daarbij kwamen thema’s aan bod als democratische waarden, de strijd tegen discriminatie en het risico op polarisatie.

In het kader van deze conferentie en in samenwerking met Construct Europe, nodigde Kazerne Dossin Arnon Grunberg uit in congrescentrum Lamot voor een lezing over de Holocaust en mensenrechten.

25 februari 2024

Dubbele boekvoorstelling: Geert Sels (Kunst voor das Reich) en Nico Wouters (Bezet Bedrijf)

25.02.2024

Nico Wouters en Geert Sels presenteerden samen hun boeken, vanwege hun gedeelde focus op de ethische en historische vraagstukken van de Tweede Wereldoorlog. Beide werken brengen de complexe dynamiek van samenwerking, verzet en onrecht tijdens de bezetting in kaart.

Wouters onderzocht in Bezet Bedrijf de rol van de Belgische spoorwegen (NMBS) en hun samenwerking met de Duitse bezetter tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het spoorbedrijf hielp mee aan de deportatie van duizenden mensen, onder wie Joden en dwangarbeiders. Wouters’ werk belicht de grijze zones van deze samenwerking en de morele dilemma’s van de betrokkenen.

Sels richtte zich met Kunst voor das Reich op de nazi-kunstroof, waarbij waardevolle Vlaamse meesterwerken uit België werden ontvreemd. Hij onderzocht de passieve houding van België na de oorlog in het terugvorderen van de kunst, wat vragen opriep over de verantwoordelijkheid van de staat.

26 februari 2024

Launch event: Human Rights, Democracy and Civic Space in Africa & the Middle East

26.02.2024

Op 26 februari vond de lancering van het Civic Space Initiative plaats in Het Predikheren. De lancering werd gezamenlijk georganiseerd door de Minister van Ontwikkelingssamenwerking en Kazerne Dossin. Het Civic Space Initiative, onder leiding van de minister, heeft als doel het versterken van het middenveld, het verdedigen van mensenrechten en het bevorderen van democratie in specifieke partnerlanden van België in Afrika en het Midden-Oosten.

Het programma van het evenement omvatte toespraken (van mevrouw Caroline Gennez – Minister van Ontwikkelingssamenwerking-, EU-mensenrechtenvertegenwoordiger Eamon Gilmore en Adebayo Olukoshi), projectpresentaties en een panelgesprek over bottom-up initiatieven in Afrika en het Midden-Oosten.

19 maart 2024

Jaarlijkse Kazerne Dossin-lezing bij Instituut voor Joodse Studies

19.03.2024

Op 19 maart verzorgde Nico Wouters, directeur van het Studiecentrum Oorlog en Hedendaagse Maatschappij (CegeSoma), de jaarlijkse Kazerne Dossin-lezing bij het Instituut voor Joodse Studies, getiteld De rol van de NMBS in de deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog. De lezing presenteerde het publieksboek Bezet Bedrijf, dat voortkwam uit het onderzoek en de rapportage die in 2022 door minister Georges Gilkinet van Mobiliteit en de Senaat waren aangevraagd bij het CegeSoma. Dit onderzoek betrof de rol van de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen (NMBS) in de deportatie van Joden, Sinti en Roma, politieke gevangenen en Belgische dwangarbeiders. Conservator en coördinator Collecties & Onderzoek bij Kazerne Dossin, Veerle Vanden Daelen, verzorgde de repliek na afloop van de lezing.

21 maart 2024

Entartete Musik

21.03.2024-24.03.2024

Het succesvolle Entartete Musik Festival Mechelen 2021 kreeg een vervolg in 2024. Onder de auspiciën van Kazerne Dossin en Construct Europe vormden Kazerne Dossin en Cultuurcentrum Mechelen vier dagen lang het podium voor een selectie van aangrijpende verboden muzikale getuigenissen uit nazi-Duitsland en uit Stalin-Rusland. Er werd muziek gebracht van onder meer Prokofiev, Silvestrov, Wellesz, Ben-Haim, Gal, Shostakovich, Weinberg door top-ensembles en -solisten als Oxalys en het Mechels Kamerorkest. Ook deze tweede editie van Entartete Musik stelde een rijkelijk geïllustreerd boek voor waarin auteurs op uiteenlopende wijze omgaan met deze delicate materie.

21 mei 2024

Conferentie Controverse en het verleden in de klas: een opstap naar burgerschap?

21.05.2024

Op 21 mei 2024 organiseerde het Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie een conferentie met als thema: Controverse en het verleden in de klas: een opstap naar burgerschap?. De conferentie richtte zich tot leerkrachten, educatieve medewerkers en beleidsmakers en trok 74 deelnemers naar Het Predikheren in Mechelen.

Het programma, gemodereerd door Sven Speybrouck, bestond uit een openingslezing van Joke Van Leeuwen en twee panelgesprekken over de rol van het verleden bij burgerschap en de effectiviteit van onderwijspraktijken.

Daarop volgden interactieve workshops rond thema’s als: ‘schoolbreed omgaan met controverse’, ‘uitdagende klasgesprekken’ en ‘persoonlijke mogelijkheden van de onderwijsprofessional’.

1 juli 2024

Schatten van Vlieg

01.07.2024-31.08.2024

Tijdens de zomervakantie nam Kazerne Dossin deel aan Schatten van Vlieg, de jaarlijkse zomerspeurtocht voor kinderen, georganiseerd door Publiq. Dit initiatief stimuleert gezinnen om op een laagdrempelige manier kennis te maken met het aanbod van musea en erfgoedsites. Elk jaar staat een nieuw zintuig centraal. In 2024 was het thema proeven.

Omdat dit thema mooi aansloot bij de tentoonstelling over Jos Hakker, werd de zoektocht hierin geïntegreerd. Kinderen kwamen al speurend doorheen de tentoonstelling meer te weten over het beroemde koekje en het bijzondere leven van Jos Hakker.

1 juli 2024

Tijdelijke expo Jos Hakker

01.07.2024-31.12.2024

Van 1 juli tot 31 december 2024 was de gratis tentoonstelling te zien over Jos Hakker, de uitvinder van de ‘Antwerpse Handjes’. De tentoonstelling gaf een inkijk in het leven van de Joodse Amsterdammer die in 1942 door de Duitse bezetter vanuit de Dossinkazerne werd gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau. Hij wist te ontsnappen uit de deportatietrein en sloot zich aan bij het Luiks verzet. Als één van de zeldzame ooggetuigen schreef hij over de deportatie en de gruwel in de Dossinkazerne.

De tentoonstelling werd gerealiseerd door het ADVN en kwam tot stand op initiatief van Koekenstad Antwerpen en Piet De Lombaerde. De inhoudelijke uitwerking gebeurde in nauwe samenwerking met Kazerne Dossin en het MAS.

28 augustus 2024

Struikelsteenleggingen familie Norbert Vos-Obstfeld

28.08.2024

82 jaar na de tweede grote razzia in Antwerpen werden op woensdag 28 augustus struikelstenen gelegd voor de die nacht gedeporteerde familieleden van wijlen Norbert Vos-Obstfeld: voor Norberts jonge grootouders Marcus en Sara Zwaaf-Vos, 51 en 53 jaar oud, die opgepakt werden aan hun huis in de Marsstraat 55, en in de Sterrenborgstraat 8 voor Norberts naoorlogse adoptievader, Emiel Vos, en diens eerste echtgenote Rebecca en hun drie jonge kinderen, Andries, Isaak en Herman, die vermoord werden in Auschwitz-Birkenau. Als legataris van wijlen Norbert Vos-Obstfeld was Kazerne Dossin hierbij vertegenwoordigd.

27 september 2024

Gastexpo Het onvoorstelbare verbeeld

27.09.2024-15.12.2024

Tien eigentijdse stripmakers maakten een beeldverhaal over drie voormalige nazi-kampen: Neuengamme in Duitsland, de Dossinkazerne in België en kamp Westerbork in Nederland. Dit project, geïnitieerd door Kazerne Dossin, Herinneringscentrum Kamp Westerbork, Gedenkstätte Neuengamme, NIOD en uitgeverij Scratch Books, resulteerde in de graphic novel Het onvoorstelbare verbeeld. De gelijknamige tentoonstelling combineerde de striptekeningen met historische objecten, audiovisuele fragmenten van experts en ooggetuigen, en inzichten in het maakproces. De expo reisde langs de drie beladen locaties (Kamp Westerbork, de Dossinkazerne en Neuengamme) en was van 27 september tot 15 december te zien in Kazerne Dossin. Voor middelbare scholen werd een kijkwijzer ontwikkeld.

24 november 2024

Boekvoorstelling: Herman Van Goethem (1942: Het jaar van de stilte)

24.11.2024

In 2019 publiceerde voormalig Kazerne Dossin-directeur Herman Van Goethem zijn bestseller over Antwerpen in 1942, waarin hij de Jodenvervolging en de internationale onzekerheid over de uitkomst van de oorlog centraal stelt. Door de oorlog in Oekraïne en de vrijgave van documenten, zoals die van de toenmalige premier Hubert Pierlot, herwerkte hij het boek met een nieuwe focus op de afwachtende houding van de Belgische regering in Londen. De heruitgave bood een uitgelezen kans om hierover een lezing te organiseren.

29 november 2024

Portrettenceremonie

29.11.2024

Op 29 november 2024 verzamelden, zoals elk jaar, tientallen nabestaanden en vrienden van gedeporteerden, onderzoekers en andere betrokkenen in Kazerne Dossin voor de twaalfde editie van de Portrettenceremonie. Dit jaar werden 78 nieuwe foto’s van Joodse, Sinti en Roma gedeporteerden toegevoegd aan de gedenkmuur in het museum. Daarnaast kregen 14 portretten een plek op het digitale monument voor Joden uit België die vanuit Frankrijk werden gedeporteerd. Een bijzonder moment was de inhuldiging van het 21.000e gezicht op de gedenkmuur: dat van de eenjarige Melanie Majerowicz. De avond werd muzikaal omlijst door zangeres Sarina, die zichzelf begeleidde op piano.

8 december 2024

Boekvoorstelling: Geert Clerbout en An Rydant (Mechelen 1940-1945)

08.12.2024

In hun boek boden Geert Clerbout en An Rydant voor het eerst een grondige reconstructie van de oorlogsjaren in Mechelen, waarin ze nieuwe inzichten deelden over verzet, collaboratie en de veerkracht van gewone burgers. Ze onthulden onbekende details die de morele dilemma’s en de overleving tijdens de Tweede Wereldoorlog belichten. De boekvoorstelling vond plaats in Kazerne Dossin, gezien de focus op de historische context van de oorlog in België, en specifiek op de deportatie van Joden vanuit Mechelen.

Publiek & Educatie

Educatief aanbod vaste tentoonstelling

Het team Publiek & Educatie zet in op het permanent evalueren en bijschaven van de rondleidingen, de workshops en de interactieve parcours die zijn gekoppeld aan de vaste tentoonstelling.

Het verhaal van Simon heeft ons diep geraakt. Het heeft ons doen inzien hoe belangrijk het is om nooit ruzie te maken en altijd respect voor elkaar te hebben. We hopen dat er ooit een dag zal komen waar er nergens in de wereld oorlog is.
De leerlingen van het 6de leerjaar zedenleer, Gemeenteschool Heestert

Gidsenwerking

In 2024 bouwde Kazerne Dossin voort op de successen van 2023. Door middel van bijscholingen, uitstappen en lezingen versterkten we de community en verrijkten we de inhoudelijke kennis. Naast het verkrijgen van nieuwe perspectieven, bevorderden deze activiteiten ook de onderlinge kennismaking tussen de gidsen. Met in totaal 65 gidsen, die gezamenlijk negen talen beheersen, kan Kazerne Dossin rekenen op een sterk team.

Educatieve omkadering Elke naam telt

Vanaf september 2024 kunnen ook schoolgroepen deelnemen aan het participatieve herdenkingsproject Elke naam telt.

Tijdens de opname kunnen de leerlingen wachten in een speciaal ingerichte ruimte. Leerlingen kunnen hier aan de slag met lees-, kijk- en luistermateriaal, aangevuld met opdrachten die hen helpen de betekenis van het project te begrijpen. Het aanbod is op maat gemaakt voor groepen uit het basis- en secundair onderwijs.

Stages en vrijwilligers

In 2024 begeleidde het team Publiek & Educatie drie stagiairs binnen uiteenlopende stageopdrachten.

Binnen het project Elke naam telt waren 18 vrijwilligers actief. Zij ondersteunden de vaste medewerkers tijdens de opnames. De hosts verwelkomden bezoekers en hielpen bij opzoekingen in de beeldbank, terwijl de studiomedewerkers zorgden voor de technische uitvoering van de opnames. Met intervisiemomenten streefde Kazerne Dossin naar blijvende vorming en verbetering van de Elke naam telt-ervaring. Tegelijkertijd werden de vrijwilligers geïntegreerd in de bredere werking van de Kazerne Dossin-community.

(Inter)nationaal bezoek

Op 11 april ontving Kazerne Dossin een delegatie van de Roemeense Gendarmerie, die in het kader van een werkbezoek aan de Belgische politie meer inzicht kreeg in de aanpak van haatmisdrijven en radicalisering. Op 10 oktober verwelkomde Kazerne Dossin ook vertegenwoordigers van The Living History Forum, een Zweedse overheidsinstantie onder het Ministerie van Cultuur. Daarnaast gaf het team van Kazerne Dossin op 7 november een rondleiding aan een Griekse magistraat van het parket van Thessaloniki. Ook collega’s van Belgische musea en organisaties brachten een bezoek, waaronder de educatieve dienst van het BELvue Museum, Les Territoires de la Mémoire en het In Flanders Fields Museum.

Directoraat Generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI)

In 2024 werd de samenwerking met het gevangeniswezen verdergezet. Aan Nederlandstalige zijde werden 26 opleidingssessies georganiseerd voor 327 deelnemers. Daarnaast werd een nieuwe train-the-trainer sessie gehouden om de groep begeleiders uit te breiden. De zeven geselecteerde deelnemers zullen deze opleiding afronden in het voorjaar van 2025. Voor de Franstalige collega’s werden 4 bezoeken georganiseerd voor 42 deelnemers, die allemaal plaatsvonden in het tweede semester van 2024.

Opleiding Holocaust, Politie en Mensenrechten (HPM)

In 2024 werden de wekelijkse opleidingssessies voor de leden van de Geïntegreerde Politie in Kazerne Dossin voortgezet. Er werden 81 sessies georganiseerd voor zowel aspiranten als leden van de Federale en Lokale Politie, met in totaal 1.224 deelnemers.

Leertrajecten

In juni 2024 werd de pilootfase van de leertrajecten afgerond. Dit project biedt individuen die een haatmisdrijf hebben gepleegd de mogelijkheid om een begeleid bezoek aan Kazerne Dossin te brengen als alternatief voor gerechtelijke vervolging. De samenwerking met het Openbaar Ministerie werd positief geëvalueerd en is inmiddels ingebed in de reguliere werking van de organisatie. In 2024 volgden 19 individuen een leertraject justitie bij Kazerne Dossin.

Daarnaast werd de samenwerking met de Vlaamse parketten uitgebreid met het parket van West-Vlaanderen, waardoor Kazerne Dossin nu in heel Vlaanderen samenwerkt met het Openbaar Ministerie.

Ik denk nog regelmatig terug aan het bezoek bij Kazerne Dossin en probeer mijn opgedane kennis over mensenrechten toe te passen in mijn eigen omgeving. Nu doe ik vrijwilligerswerk met mensen in een kwetsbare positie, – Een deelnemer na zijn leertraject

Sinds 1 juli 2021 heeft het Bondsparket van de Royal Belgian Football Association een Nationale Kamer in de strijd tegen Discriminatie en Racisme, waar alle incidenten uit professioneel, amateur- en jeugdvoetbal behandeld worden. Ook dan kan een leertraject een optie zijn. Via deze weg ontving Kazerne Dossin in 2024 vijf individuele bezoekers, één gezin en twee clubs voor een museumbezoek als alternatieve maatregel.

Kazerne Dossin organiseert ook groepsrondleidingen voor clubmedewerkers en supporters. Op uitnodiging van voetbalclub Royal Antwerp brachten 109 supporters een bezoek aan Kazerne Dossin. KV Kortrijk, RWDM en Anderlecht volgden op uitnodiging van de Pro League een rondleiding met supporters, spelers en medewerkers.

Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie

Het Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie (BCH) ondersteunt leerkrachten bij het integreren van herinneringseducatie in de klas, met aandacht voor historische bewustwording en burgerschapsvorming. Het netwerk streeft naar kwaliteitsvolle educatie door expertise, samenwerking en gedeelde kwaliteitscriteria.

In 2024 werd het BCH herijkt met de ontwikkeling van een nieuw meerjarenbeleidsplan met alle netwerkpartners. Door de herijking werd de reguliere werking tijdelijk onderbroken, maar belangrijke stappen werden gezet naar een toekomstbestendige organisatie.

Ondanks de onderbreking van de reguliere werking werd op 21 mei de studiedag Controverse en het verleden in de klas: een opstap naar burgerschap? georganiseerd, zoals omschreven in 2024 in vogelvlucht.

Aanbod tijdelijke tentoonstellingen

In aanvulling op de expo Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa bood Kazerne Dossin geleide rondleidingen voor groepen aan en stelde het een educatief programma voor jongeren op.

Voor Het onvoorstelbare verbeeld werd een kijkwijzer voor scholengroepen ontwikkeld. Leerlingen konden in kleine groepjes met de kijkwijzer aan de slag in de tentoonstelling. Na het bezoek kon een nabespreking plaatsvinden in de klas.

Het educatieve aanbod, ontwikkeld ter aanvulling op de expo Jos Hakker, werd eerder al beschreven onder het luik ‘2024 in Vogelvlucht’.

Collecties & onderzoek

0 schenkingen
0 publicaties
0 nieuwe foto's
voor de portrettenwand
0 digitale aanvragen voor
het onderzoekscentrum
0 nieuwe collecties
op de beeldbank

Schenkingen

Collectie Mickey Gliksberg

Michla ‘Mickey’ Gliksberg groeit op in Antwerpen met haar oudere zus Miriam en jongere broer Theo. In mei 1940 vlucht het gezin en belandt het in een interneringscentrum in Frankrijk. Miriam weet naar Spanje en later Venezuela te vluchten, maar Mickey, haar ouders en haar broer keren na hun vrijlating terug naar Antwerpen. In de zomer van 1942 wordt Mickeys vader als dwangarbeider naar Noord-Frankrijk gestuurd en later gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau, waar hij om het leven komt. Mickey overleeft de oorlog ondergedoken in het pensionaat Saint-Charles in Herseaux, waar ze vriendschap sluit met andere ondergedoken Joodse meisjes. Na de bevrijding worden Mickey en haar broer herenigd met hun moeder. In 2024 laat haar zoon, Freddy Avni, de familiefoto’s digitaliseren door Kazerne Dossin. Mickey zelf overlijdt in 2015. Foto: Groepsfoto uit 1941 van leden van de Joodse jeugdbeweging Betar, waaronder Mickey Gliksberg.
LEES MEER

Collectie familie Safar-ova

De zussen Frantiska en Roza Safar-ova worden geboren in een Joodse shtetl in Tsjechoslovakije. Als prille twintigers emigreren ze samen met hun nicht Ruzena Safar-ova naar België. Ze vestigen zich in Antwerpen, maar worden begin februari 1941, net als duizenden andere Joden, uitgewezen naar Limburg. In kasteel Terlaemen in Zolder komen ze in contact met de gedreven Joodse communiste Paja Frieda Buchhalter, die hen aanspoort zich aan te sluiten bij het verzet. Na hun terugkeer naar Antwerpen volgen Frantiska en Roza haar advies op. Ze nemen deel aan acties van een gewapende Joodse verzetscel in Antwerpen geleid door Simon Israel Helfgott. Beide zussen en hun nicht overleven de oorlog. In 2024 schonken Frantiska’s dochter Regina Normon en Roza’s zoon Jacques Horn originele documenten en digitale kopieën van foto’s van hun moeders aan Kazerne Dossin. Foto: Groep Joodse vrouwen uit Antwerpen, waaronder Frantiska en Roza Safar-ova, begin 1941 in het kasteel Terlaemen, Zolder.
LEES MEER

Collectie Martha Roscam

Vanaf begin 1943 verbergt de katholieke Martha Roscam vier Joodse onderduikers in haar woning in de Dolfijnstraat in Antwerpen, maar ze worden verklikt. Op 21 mei 1943 vallen twee Vlaamse SS’ers haar huis binnen. Martha en haar vier beschermelingen - Suron Piepsz, Josef Piepsz, Icek Wilczyk en Aron Rosenfeld - worden opgesloten in de gevangenis in de Antwerpse Begijnenstraat. Suron, Josef, Icek en Aron worden vervolgens vanuit de Dossinkazerne gedeporteerd en vermoord. Tijdens haar gevangenschap houdt Martha nauwgezet een dagboek bij, waarin ze schrijft over haar reddingswerk en haar opsluiting. Na haar vrijlating op 19 oktober 1943 neemt ze haar schrijfsels en enkele aandenkens, waaronder een kaartspel gemaakt in de gevangenis, mee naar huis. Ze overleeft de oorlog. In 2024 schonk haar kleinzoon, Pol Hicguet, haar originele dagboek en meerdere objecten, documenten en foto’s aan Kazerne Dossin. Foto: De eerste pagina van het dagboek dat Martha Roscam bijhield in de gevangenis in de Antwerpse Begijnenstraat.
LEES MEER

Collectie Leiser-Kanner familie

In juni 1939 emigreren Hersch en Henny Leiser-Kanner met hun jongste zoon Mojzes vanuit Polen naar Antwerpen, waar vier van hun zes zonen al sinds eind jaren 1920 wonen en werken. In mei 1940 weten twee van de jongens, Samuel en Paul, België te ontvluchten. Uiteindelijk bereiken ze de Verenigde Staten. In 1942 vlucht zoon Abraham naar Cuba, en weten zonen Isak Wolf en Mojzes de Zwitserse grens over te steken. Alle vijf overleven de oorlog. Hun broer Aron, die in Polen was achtergebleven, wordt in 1943 vermoord. Hersch en Henny Leiser-Kanner vestigen zich in 1941 in Luik, maar worden er eind 1942 opgepakt. Op 15 januari 1943 worden ze vanuit de Dossinkazerne naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd, waar ze om het leven komen. In 2024 lieten Rosette Lesser-Wien en Valerie Wien, dochter en kleindochter van Paul Lesser, de documenten en foto’s van hun familiearchief digitaliseren door Kazerne Dossin. Foto: Enveloppe met een brief uit 1941 van Hersch en Henny Leiser-Kanner aan hun zoon Paul in New York.
LEES MEER

Collectie Helfgott-Pschetiska familie

Wanneer de Tweede Wereldoorlog uitbreekt, woont weduwe Esther Hanna Pschetiska met haar vier volwassen zonen in Antwerpen. Van het gezin zal enkel Esther de oorlog overleven. Oudste zoon Abraham Helfgott wordt anderhalf jaar vastgehouden in het werkkamp Les Mazures in Noord-Frankrijk voordat hij begin 1944 vanuit Drancy naar Auschwitz-Birkenau wordt gedeporteerd. Tweede zoon Isaak Helfgott vlucht naar Engeland, waar hij dienst neemt in de Merchant Navy. Op 28 november 1940 wordt zijn schip getorpedeerd door een Duitse U-boot. Derde zoon Eliezer Helfgott vlucht naar Frankrijk van waaruit hij in mei 1944 naar Kaunas in Litouwen wordt gedeporteerd. Jongste zoon Simon Israel Helfgott wordt als verzetsstrijder doodgeschoten tijdens een actie in Antwerpen op 27 april 1943. In 2024 schenkt Tania Polak, kleindochter van Isaak Helfgott, de originele voorwerpen, documenten en foto’s uit haar familiearchief aan Kazerne Dossin. Foto: Een mondharmonica bespeeld door de broers Eliezer en Simon Israel Helfgott.
LEES MEER

Collectie Deutsche Marken bedrukt met verkiezingsleuzen van de NSDAP

Tijdens de hyperinflatie in Duitsland na de Eerste Wereldoorlog geeft de regering Notgeld uit om de crisis aan te pakken, waaronder de 1000-markbankbiljetten van 1922. Deze biljetten symboliseren de economische onrust die wordt veroorzaakt door overmatige geldschepping en de oorlogsherstelbetalingen. In de jaren 1930, tijdens de opkomst van de nazi's, worden deze waardeloze bankbiljetten omgezet in antisemitische propaganda. Overgedrukt met slogans die Joden beschuldigen van het oppotten van rijkdom, worden ze ingezet om kiezers tegen Joden en Marxisten op te zetten. Ondanks hun oorspronkelijke onbelangrijkheid gebruiken de nazi's ze om herinneringen aan economische ontberingen op te roepen en hun extremistische agenda te versterken. In 2024 schenkt Geert Dobbelaere vijftien Deutsche Marken uit de Weimar-periode aan Kazerne Dossin. Foto: Vier Deutsche Marken uit de Weimar-periode, bedrukt met antisemitische NSDAP-verkiezingspropaganda.
LEES MEER

Collectie Kentone Radio en Joodse werknemer Jacques Zussmann

Jacques ‘Jack’ Zussmann werpt nog net een kaartje uit de trein naar Auschwitz-Birkenau. “Wij zijn weg naar het onbekende,” schrijft hij – een laatste teken van leven, gericht aan zijn werkgever Kentone Radio. Als radiotechnicus, gespecialiseerd in luidsprekerreparaties, is Jack vanwege zijn essentiële vaardigheden tijdelijk vrijgesteld van verplichte tewerkstelling door de Duitse bezetter. Thuis zorgt hij voor zijn zieke moeder. Toch wachten Jack en zijn moeder een ongelukkig lot. Op 10 oktober 1942 worden ze met Transport XII vanuit de Dossinkazerne gedeporteerd. In 2024 laat een vriendin van de familie, Irène Seany Geuns, de postkaart en zestien andere documenten digitaliseren en archiveren door Kazerne Dossin. Foto: Briefkaart van Jacques Zussmann, geschreven op 10 oktober 1942 aan zijn werkgever Albert Kennis en uit de deportatietrein Transport XII gegooid.
LEES MEER

Collectie Jozef Weitman

Abraham Manaster is een sleutelfiguur in de Joodse verzetsbeweging in België tijdens de Tweede Wereldoorlog, vooral door zijn inspanningen bij het redden en onderbrengen van Joodse kinderen. Als lid van het Joods Verdedigingscomité (C.D.J.) werkt hij samen met verzetsleden zoals Ida Sterno en Andrée Geulen om kinderen onder valse identiteiten onder te laten duiken in gezinnen, weeshuizen en religieuze instellingen. Na zijn ontsnapping uit een werkkamp in 1942 zet hij zijn clandestiene werk in Antwerpen voort, waarbij hij valse identiteitsdocumenten en voedselbonnen regelt voor ondergedoken Joden. In 1946, na de oorlog, richt hij een Joods weeshuis op als toevluchtsoord voor kinderen die hun familie in de Holocaust verloren hebben. In 2024 laat Jozef (Jos) Weitman, neef van Abraham Manaster, documenten en een foto uit het familiearchief digitaliseren door Kazerne Dossin. Foto: Abraham Manaster als jongeman.
LEES MEER

Collectie Hubert Preiser

Hubert Preiser wordt in 1927 geboren in Havana en verhuist in 1929 met zijn familie naar Brussel, waar ze zich in Sint-Gillis vestigen. Zijn ouders houden afstand van Joodse kringen. Zo ontdekt Hubert pas tijdens de oorlog via documenten van zijn moeder dat hun oorspronkelijke familienaam Preiserowicz is. Bij het begin van de Duitse bezetting vlucht het gezin naar verschillende bestemmingen: zijn vader reist via Spanje en Portugal naar Belgisch-Congo, terwijl Hubert en zijn moeder zich verplaatsen tussen verschillende locaties. Ter bescherming laten ze zich dopen en verandert Hubert van school na een incident waarbij zijn Joodse identiteit dreigt te worden onthuld. In 1942 stuurt zijn moeder hem naar een kostschool in La Louvière, maar na zijn verwijdering vindt hij onderdak bij Monseigneur Pierre Carlier in het Collège Saint-Augustin in Edingen. Carlier, die weigert lijsten van studenten aan de nazi’s te overhandigen, wordt in 1943 en 1944 gearresteerd, maar weet Hubert en andere Joodse kinderen te redden. In 2024 schenkt Hubert Preiser een foto van zichzelf in oorlogstijd aan Kazerne Dossin. Foto: Hubert Preiser in Edingen in oorlogstijd.
LEES MEER

Collectie familie Daniels-Ulmer

Max Daniels (1869) en zijn vrouw Hedwig Johanna Ulmer (1877) wonen in Duitsland, waar ze hun kinderen Hilde en Heinz opvoeden. Na de machtsovername van de nazi’s in 1933 emigreert Heinz naar Londen, terwijl Hilde met haar gezin aan het begin van de oorlog naar de Verenigde Staten trekt. Max en Hedwig blijven aanvankelijk in Duitsland, maar vluchten na de Kristallnacht in 1938 naar Brussel. Hun situatie verslechtert na de Duitse bezetting van België in 1940, en in 1942 beginnen de deportaties. Op 27 november 1942 worden ze gearresteerd in hun appartement in Vorst en overgebracht naar de Dossinkazerne. Brieven uit december 1942 bevestigen hun verblijf daar. Op 15 januari 1943 worden ze met Transport XVIII naar Auschwitz-Birkenau gedeporteerd, waar ze vermoedelijk kort na aankomst worden vermoord. In 2024 laat Andrea Daniels Arifi vijf brieven, verstuurd vanuit de Dossinkazerne, digitaliseren door Kazerne Dossin. Foto: Verzoek om een pakket, verzonden vanuit Sammellager Mecheln op 26 december 1942, gericht aan Trude Welter-Berlin, met de namen Max Daniels en Hedwig Ulmer en een gedetailleerde lijst van gevraagde benodigdheden.
LEES MEER

Schenkingen aan de bibliotheek

Kazerne Dossin is de volgende personen bijzonder erkentelijk voor hun schenkingen aan de bibliotheek: Mr. Aronis, Betty Blaugrund, Suzy Bloch, Jean-Pierre Callens, Mr. Cappell, Luc Corremans, Mr. Czerwony, Rosine De Dijn, Willy Engels, Robert Jacques, Lieve Kennes, Jan Maes, Philippe Messer, Ellen Ogez, Tania Polak, Mr. Rubin, Mr. Schwarcz, Fabienne Van Dam, Rudi Van Doorslaer, Herman van Goethem, Veerle Vanden Daelen, Patrick Verwerft, legaat Norbert Vos-Obstfeld, Mr. Waslet en Roland Westreich.

Daarnaast is Kazerne Dossin dankbaar voor de schenkingen van volgende instanties: uitgeverijen Lamiroy en Lannoo voor de donatie van boeken aan onze bibliotheek, Gedenk- und Bildungsstätte Haus der Wannsee-Konferenz, Bundeszentrale für politische Bildung, Mémorial de la Shoah (Parijs) en Stichting Auschwitz.

Lees meer

Schenkingen aan het archief

Kazerne Dossin is de volgende personen bijzonder erkentelijk voor hun schenkingen aan het archief: Freddy Avni, Diane Bajkowski-Keyser, Jacques Beckmann, familie Ceyssens (met dank aan Jos, Frans, Johan, Luc, Marc, Ria, Thieu en Magda Ceyssens), Koenraad Decock, Geert Dobbelaere, Susie Ehrman Dellal, Daphna Epstein-Riff, Irene Seany Geuns, Greta Geysen, Paul Hicguet, het Joods Museum van België (met dank aan Sophie Collette), Theodore Kornblum, Nathalie Kuchler-Miodownik, Rochelle Lafer-Schwarz, Valerie Lieber-Wien en familie, Mimi Littman-Goldberg, Regina Normon, Jo en Sofie Peeters-Van Krunkelveldt, Tania Polak, Marc Reydams, Ruth Ringer, David Scharia, Stella Silberberg, Maxime Szyf, Fabienne van Dam, Veerle Vanden Daelen, Bart Van der Herten, Denis Van der Linden, Herman Vandormael, Flor Van Laer, Annick Van Son, Patrick Verwerft, Albert Waslet, Jozef Weitman, Dora Zeiger en Katrien Zomers.

Kazerne Dossin dankt alle onderzoekers, familieleden en vrienden van gedeporteerden die foto’s voor de portrettenmuur ter beschikking stelden.

Beeldbank

In 2024 ontving Kazerne Dossin 39 nieuwe schenkingen. Bij 25 daarvan werden originele stukken of een deel ervan aan onze organisatie geschonken. De overige 14 bestonden uit digitale kopieën. Alle ontvangen documenten, foto’s, voorwerpen en kostbare drukwerken werden op collectieniveau beschreven volgens de internationale archiefstandaarden en toegevoegd aan de beeldbank. Vervolgens werden alle stukken in de collecties apart beschreven. Het team deed verder onderzoek naar de vele foto’s om hun herkomst, de geportretteerden en hun lot te achterhalen.

Daarnaast lag de focus in 2024 op het beschikbaar stellen van eerder verworven collecties via de beeldbank. In totaal werden zo 58 collecties ontsloten, waaronder de familiefoto’s van onze stichter Natan Ramet en het archief van verzetsstrijder Sam Perl.

Lees meer

Fysiek archief

De originele stukken die Kazerne Dossin beheert, worden bewaard in een geklimatiseerde depotruimte. Ter plaatse werden ze verpakt in fotohoesjes, zuurvrije omslagen en dozen. In 2024 zorgde het team voor de professionele verwerking van alle nieuwe aanwinsten in het archief.

Daarnaast werden enkele eerdere schenkingen herbekeken en opnieuw gedocumenteerd. Zo werden objecten van onze stichter, Natan Ramet, onder verbeterde omstandigheden gefotografeerd om hun digitale toegankelijkheid te optimaliseren.

Ook de herverpakking van de onderzoeksdossiers, geschonken door Johannes Blum, werd in 2024 voortgezet. Door het gebruik van zuurvrije materialen en efficiëntere opslagmethodes, werd niet alleen de fysieke bescherming verbeterd, maar ook de beschikbare ruimte beter benut. Deze herstructurering verhoogt op termijn de opslagcapaciteit, zodat toekomstige schenkingen zorgvuldig en duurzaam geïntegreerd kunnen worden binnen het fysiek archief van Kazerne Dossin.

Verder werd de inventarisatie van de deelcollectie kunst afgerond. Dit vormt de basis voor de verdere verkenning van een mogelijke herbestemming van een deel van deze deelcollectie.

Bekijk de video

Wisselvitrine

Op 10 maart 2023 huldigde Kazerne Dossin, met de gewaardeerde ondersteuning van de Fondation Berler, een nieuwe vitrine in. In 2024 groeide deze uit tot een dynamisch instrument dat de brug slaat tussen het museum en het memoriaal. Voorwerpen uit het dagelijks leven van vervolgde, en in sommige gevallen ook gedeporteerde, raciaal vervolgde inwoners van België vertellen hun persoonlijke verhalen. De opstelling in de wisselvitrine wordt om de vier maanden vernieuwd.

Begin 2024 stond de wisselvitrine in het teken van Jenny Birnbaum. Als tiener overleefde Jenny niet alleen de deportatie vanuit de Dossinkazerne naar Auschwitz-Birkenau, maar wist ze ook enkele kleine aandenkens uit het kamp te bewaren. De vitrine toonde enkele hangertjes en medailles uit haar persoonlijke collectie, geschonken door haar dochters.

Vanaf juni tot oktober 2024 werd het servies van een Antwerps-Joodse familie tentoongesteld. Deze familie werd eind 1940 naar het Limburgse Wijchmaal uitgewezen en vertrouwde hun kostbare porselein toe aan de lokale familie Vanderhoydonck. Het servies werd nooit meer opgehaald. De inhuldiging van de vitrine vond plaats in aanwezigheid van de familie Ceyssens, nabestaanden van de familie Vanderhoydonck.

Eind 2024 toonde de wisselvitrine enkele objecten van de kunstenaars die in de Dossinkazerne deel uitmaakten van de Malerstube, het schildersatelier. De opstelling omvatte een schilderij van een Joodse gevangene door kunstenares Irene Spicker, de schildersdoos die zij ontving van kunstenaar Karol Deutsch (collectie Irene Spicker), en een bus terpentijn die werd gebruikt in de Malerstube (collectie Calixte Vandevelde).

Interviewproject

In 2024 interviewde Kazerne Dossin opnieuw overlevenden van de Holocaust. Met het verdwijnen van de laatste getuigen wordt het borgen van hun verhalen een steeds grotere prioriteit.

Op 5 mei 2024 werd in het kader van het Open Huizen-evenement in Antwerpen een interview opgenomen met Jozef Weitman. Hierin stond het leven en de nalatenschap van zijn oom, Abraham Manaster, centraal. Manaster speelde een cruciale rol in het Joods verzet in België tijdens de Tweede Wereldoorlog, met name bij de redding en onderduik van Joodse kinderen. Het interview biedt waardevolle inzichten in Manasters werk en de impact ervan op de Joodse gemeenschap in België. Dankzij dit interview, samen met enkele gedigitaliseerde documenten en een foto, maakt de collectie Jozef Weitman sinds 2024 deel uit van het Kazerne Dossin-archief.

Op 18 september 2024 nam Théodore (Théo) Kornblum in Knokke-Heist deel aan een interview. Kornblum, geboren in Borgerhout in 1932, overleefde de Holocaust dankzij een netwerk van verzetsmensen en religieuze instellingen. Na de anti-Joodse maatregelen in 1942 werd zijn vader verplicht tewerkgesteld en moest zijn familie onderduiken. Op 31 januari 1943 werd zijn moeder, Rywka Szwarcfuter, verraden en met Transport XX vanuit de Dossinkazerne gedeporteerd. Drie dagen later kwam ze aan in Auschwitz-Birkenau, waar ze werd geselecteerd voor dwangarbeid, maar niet overleefde.

Théo zelf nam de valse naam Théo Legrand aan en overleefde dankzij de hulp van onder meer de bisschop van Namen en de bescherming van een weeshuis in Gilly, waar hij samen met zijn jongere broer verbleef. Na de oorlog keerde hij terug naar Antwerpen, waar hij jarenlang bleef hopen op de terugkeer van zijn moeder. In zijn interview vertelde hij over de impact van deze gebeurtenissen op zijn verdere leven. Hij herinnerde zich in detail de pogrom van 1941 in Antwerpen en de moeilijkheden van het onderduiken als kind. Naast zijn getuigenis stond Kornblum ook toe dat Kazerne Dossin elf foto’s uit zijn collectie digitaliseerde, wat resulteerde in de Théodore Kornblum-collectie.

Digitalisering

In 2024 scande onze medewerker digitalisering 120 dossiers, bestaande uit 48.016 scans. De digitalisering van het archief van het Brüsseler Treuhandgesellschaft (BTG) wordt voortgezet en zal nog enkele jaren duren. Het BTG was een bedrijf opgericht door een onderdeel van het Duitse militaire bestuur (Gruppe XII), met als doel geld te verkrijgen uit eigendommen van vijandelijke mogendheden en Joden.

Vanaf mei 2024 werkte dezelfde medewerker één dag per week aan het doorzoeken van de archieven bij de Dienst Oorlogsslachtoffers naar ontbrekende foto’s van gedeporteerden. Dit leidde al tot enkele tientallen nieuwe foto’s voor onze portrettenmuur.

European Holocaust Research Infrastructure (EHRI)

Kazerne Dossin is een actieve consortiumpartner in het European Holocaust Research Infrastructure (EHRI). Binnen dit netwerk coördineert Kazerne Dossin de inhoud van het EHRI Portal. Daarbij wordt zo veel mogelijk aan semi-automatische data-integratie gewerkt om de duurzaamheid van het portaal te vergroten. Kazerne Dossin coördineerde de update van alle landenrapporten in het EHRI Portaal en nam het initiatief voor het publiceren van het EHRI Portal Data Model. Kazerne Dossin hostte meerdere EHRI-meetings en werd actief vertegenwoordigd bij verschillende meetings en workshops, waaronder de lancering van EHRI-IP in februari 2024 en de EHRI-3 General Partner Meeting in juni 2024.

Lees meer

Samenwerkingen

Kazerne Dossin nam in 2024 deel aan het FAIR-IMPACT-project, een Europees project dat gericht is op het verbeteren van de vindbaarheid (Findability), toegankelijkheid (Accessibility), uitwisselbaarheid (Interoperability) en het hergebruik (Reusability) van gegevens en beschrijvingen op websites en in databanken. Als onderdeel van dit FAIR-IMPACT-project analyseerde Kazerne Dossin de FAIR-heid van de beeldbank en ontwikkelden we een plan om zowel de beeldbank als de daarin opgeslagen gegevens beter vindbaar, toegankelijk, uitwisselbaar en herbruikbaar te maken.

Op 30 april 2024 lanceerde Archiefpunt het project Oorlogsdagboeken met een kick-off in Kazerne Dossin. Projectmedewerkers gaan daarbij in archieven, musea en bij particulieren op zoek naar dagboeken over de Tweede Wereldoorlog met een Belgische link. Kazerne Dossin is lid van de stuurgroep en ondersteunt het project door dagboeken uit het eigen archief op de radar van Archiefpunt te zetten.

In samenwerking met Frédéric Crahay, Thierry Rozenblum en Richard Menkis verzorgde Kazerne Dossin een themanummer over 80 jaar bevrijding in het tijdschrift Getuigen/Témoigner. De bundel, gepubliceerd in oktober 2024, bevat artikels over een Belgisch perspectief op de bevrijding van Holocaustoverlevenden, de bevrijding van de Dossinkazerne en van het kamp van Breendonk, de ontmoetingen tussen Joodse geallieerden en lokale Joodse overlevenden in het bevrijde Antwerpen, en de Joodse gemeenschap in Luik.

International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA)

De International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) organiseerde onder het voorzitterschap van het Verenigd Koninkrijk twee plenaire vergaderingen in 2024: één in juni in Glasgow en één in december in Londen. Kazerne Dossin was vertegenwoordigd op beide vergaderingen. Veerle Vanden Daelen was voorzitter van het Monitoring Access to Holocaust Collections-project van IHRA, dat haar werkzaamheden succesvol afsloot op de plenaire vergadering in Glasgow.

 

Lees meer

Stagebegeleiding, vrijwilligers en artikel-60’ers

In 2024 zette het team Collecties en Onderzoek opnieuw in op het coördineren van de bestaande groep gedreven vrijwilligers en de uitbreiding ervan. Zij gingen aan de slag met het inbrengen van boeken in de catalogus, het samenvoegen van gegevens over vervolgde Joodse kinderen in een database en het traceren van Joodse gedeporteerden uit België in de archieven van concentratiekampen buiten Auschwitz-Birkenau, zoals Buchenwald, Dachau en Flossenbürg. Daarnaast richtten de vrijwilligers zich op het opsporen van nieuwe portretten voor de gedenkmuur in het museum en op het inhoudelijk ontsluiten van archiefcollecties. Het team Collecties en Onderzoek kreeg in 2024 ook ondersteuning van twee personen die via Sociaal Huis onder het statuut ‘artikel 60’ aan Kazerne Dossin waren gekoppeld.

Stagiaires Morien, Tist en Vincent hielpen het team met het beantwoorden van vragen over gedeporteerden in het kader van het project Elke naam telt en met het documenteren van het Roma-leven in België. Stagiaire Sana richtte zich op het catalogeren en verpakken van onderzoeksdossiers, terwijl stagiaires Suzanne en Tereza werkten aan de ontwikkeling en het testen van een overkoepelende database met persoonsgegevens van de vervolgden.
Kazerne Dossin bedankt Bart, Carine, Dirk, Enas, Erik, Gil, Hilde, Ilse, Jo, Marc, Morien, Roland, Sana, Suzanne, Tereza, Tist, Tom en Vincent voor hun inzet en hun onontbeerlijke hulp bij het ontsluiten van de bibliotheek en het archief.

Portrettenceremonie

Op 28 november 2024 organiseerde Kazerne Dossin de twaalfde editie van de jaarlijkse Portrettenceremonie. Tijdens deze plechtigheid werden 78 portretfoto’s, die in het afgelopen jaar werden teruggevonden, aan de gedenkmuur toegevoegd. Daarnaast werden de 14 namen voorgelezen van Joodse slachtoffers die in België woonden, maar die vanuit Drancy (Frankrijk) werden gedeporteerd. Ook hun foto’s werden afgelopen jaar aan de collectie portretten toegevoegd.

Conservator Veerle Vanden Daelen vertelde tijdens de ceremonie enkele indrukwekkende verhalen achter de foto’s. Archivaris Dorien Styven stond stil bij het verhaal van Melanie Majerowicz, de 21.000e foto die aan de gedenkmuur werd toegevoegd.

De foto’s die in 2024 werden toegevoegd aan de gedenkmuur, zijn afkomstig van het Algemeen Rijksarchief, de Dienst Archief Oorlogsslachtoffers, de Archives départementales du Nord, het FelixArchief, de Johannes Blum collectie, Yad Vashem, familieleden en vrienden van de gedeporteerden en onderzoekers wereldwijd. Kazerne Dossin bedankt hen voor de steun.

Lees meer

Onderzoek

Archivaris Dorien Styven en dr. Janiv Stamberger, coördinator van het Vredescentrum en Antwerpen Herdenkt, zetten in 2024 hun onderzoek voort naar het Joodse aandeel in het georganiseerde verzet in België tijdens de Tweede Wereldoorlog. Op basis van diverse series, dossiers en databases stelden ze een overzicht samen van circa 1.200 erkende Joodse verzetsstrijders. De analyse leverde boeiende inzichten op.

De onderzoeksresultaten werden gepresenteerd tijdens conferenties in Antwerpen en Munchen en werden op 7 november 2024 gedeeld met een breed publiek via een online seminar van het United Nations Outreach Programme on the Holocaust.

Lezingen en colloquia

Janiv Stamberger & Veerle Vanden Daelen, ‘Joden en marginaliteit – een verkenning’, “Dag van de Nieuwste Geschiedenis 2024, In de marge van de geschiedenis: actueel onderzoek, debatten, uitdagingen”, Belvue museum, Brussel, 13 maart 2024.

Marion Carré, Joham Oomen & Veerle Vanden Daelen, Panelgesprek ‘Museums and Democracy in an increasingly AI driven world’ gemodereerd door Guido Gerrichhauzen, internationale conferentie “Innovation and integrity. Museums paving the way in an AI-driven society.”, NEMO, FARO, ICOM Belgium & Flanders en Huis van de Europese geschiedenis, House of European History, Brussel, 20 maart 2024.

Eric Geerkens, Nico Wouters & Veerle Vanden Daelen, Debat, Colloquium “De rol van de NMBS bij de treintransporten en deportaties tijdens de Tweede Wereldoorlog”, Belgische Senaat, Brussel, 29 maart 2024.

Veerle Vanden Daelen, ‘Heropleving van Joods leven in Antwerpen na WO II, een praktijkvoorbeeld van tolerantie?’, Online lezing, Prince-Academie, 10 april 2024.

Veerle Vanden Daelen, Presentatie, Conferentie “Tracks of Time: Preserving Holocaust
Memory via Railway Remembrance”, the Belgian Presidency of the Council of the EU, Kazerne Dossin, Mechelen, 15 april 2024.

Tomas Baum ‘Key-note: omgaan met polarisatie’, Van Gogh Museum, Amsterdam, 16 april 2024

Tomas Baum ‘Comfortabel confronteren: over meningen, blijven luisteren en polarisering’, Stad Gent, 19 april 2024

Dorien Styven & Veerle Vanden Daelen, ‘ “The one with the complete and exact numbers is lying. The one with the best estimations should be applauded.” Belgium’s Jewish population and specificities during the Holocaust’, Internationale conferentie “Quantifying the Holocaust. Classifying, Counting, Modeling: What Contribution to Holocaust History?”, Parijs, 15 mei 2024.

Laurence Schram, ‘Sauvons les enfants’ een debat met de leden van de wetenschappelijke commissie van de expositie “Vies brisées, vies sauvées”, Groupe SNCF – Campus Etoile, Parijs, 15 mei 2024.

Janiv Stamberger & Dorien Styven, ‘Jewish Resistance in Antwerp (1940-1944)’, “16de Contactdag Joodse Studies van de Lage Landen”, Universiteit Antwerpen, Antwerpen, 23 mei 2024.

Laurence Schram, ‘Kazerne Dossin: a museography based on people’, “International conference on Musealisation of Holocaust Memory. Museums as Places of Remembrance”, Holocaust Memorial Centre, Budapest, 30 & 31 mei 2024.

Tomas Baum, ‘Remembering the persecution of Jews, Sinti and Roma and promoting human rights today’ Panel Challenging Exclusive, Discriminatory and Divisive Narratives, International Coalition of Sites of Conscience, Liverpool, 20 juni 2024.

Vervolg lezingen en colloquia

Janiv Stamberger & Dorien Styven, ‘Jewish resistance in Belgium: new perspectives and shifting paradigms’, Conferentie “Changing Perspectives on Resistance
during the Second World War”, Universiteit Antwerpen, Antwerpen, 19 september 2024.

Veerle Vanden Daelen, ‘Joden en Joods leven in bevrijd Antwerpen, 4 september 1944-1945’, Studiedag “De bevrijding en de naoorlogse periode in België”, georganiseerd door Stichting Auschwitz en de vzw Auschwitz in Gedachtenis, CegeSoma, Brussel, 18 oktober 2024.

Dorien Styven, ‘“Onze strijd is niet voorbij”: De bevrijding van Buchenwald en de overlevenden uit België”’, Conferentie “De Bevrijding en de Naoorlogse Periode in België”, Stichting Auschwitz, Brussel, 18 oktober 2024.

Laurence Schram, ‘Septembre 1944: La « libération » de la caserne Dossin’, Conferentie “De Bevrijding en de Naoorlogse Periode in België”, Stichting Auschwitz, Brussel, 18 oktober 2024.

Veerle Vanden Daelen, ‘#FakeImages – Réflexions sur comment présenter l’antisémitisme historique dans un exposition’, Studiedag “Transmettre la mémoire. La médiation culturelle au service de la mémoire collective”, Mundaneum, Bergen, 24 oktober 2024.

Dorien Styven, ‘Jewish Resistance in Belgium: Collecting Data from Challenging sources’, Conferentie “Nazi Persecution – Person data and data standards (database conference)”, Institut für Zeitgeschichte, München, 30 oktober 2024.

Janiv Stamberger & Dorien Styven, ‘Courage and Compassion: Jewish Resistance in Nazi-occupied Belgium’, Online event, United Nations Outreach Programme on the Holocaust, 7 november 2024.

Laurence Schram, ‘La caserne Dossin, antichambre d’Auschwitz’, Université catholique de Louvain, Louvain-la-Neuve, 8 november 2024.

Veerle Vanden Daelen, ‘Diversiteit – Over Joodse aanwezigheid in onze samenleving’, Gastcollege bij Prof. Dr. An Mariman, Studium Generale – Faculteit Geneeskunde en Gezondheidswetenschappen – Universiteit Gent, Gent, 25 november 2024.

Mike Bryant & Herminio García-González, ‘The EHRI Knowledge Graph, New Possibilities for the EHRI Portal’s Data’. “EHRI Webinar”, EHRI, 27 november 2024 (Slides en video zijn online beschikbaar).

Veerle Vanden Daelen, ‘Geallieerde Joodse soldaten en hun ontmoetingen met de Antwerps-Joodse overlevenden’, Lezing Vredescentrum Antwerpen, Vredescentrum Antwerpen, Antwerpen, 17 december 2024.

Publicaties

Tomas Baum, ‘Kazerne Dossin maakt ruimte voor muziek’, in: Piet Van Bockstal (ed), Entartete Musik Mechelen 21-24 maart 2024, Gent: Graphius (2024).

Veerle Vanden Daelen, ‘Krachtige verhalen blijvend laten klinken. Shirly Laub over muziek als engagement’ en ‘Over de noodzaak aan geschiedkundige expertise en herinnering over het stalinisme – een gesprek met Nanci Adler’, in: Piet Van Bockstal (ed), Entartete Musik Mechelen 21-24 maart 2024, Gent: Graphius, 2024, p. 51-61, p. 117-127.

Veerle Vanden Daelen & Frédéric Crahay, ‘80 years since the liberation. A Belgian perspective on the liberation for Holocaust survivors’ [Inleiding Dossier De Bevrijding], Getuigen. Tussen Geschiedenis en Herinnering, oktober 2024 (nr. 139), p. 32-44; Témoigner. Entre histoire et mémoire, octobre 2024 (nr. 139), p. 38-50 [will also become available in English online, Testimony. Between History and Memory].

Veerle Vanden Daelen, ‘Jewish Allies and Survivors in Liberated Antwerp, 1944-1945’, Getuigen. Tussen Geschiedenis en Herinnering, oktober 2024 (nr. 139), p. 69-90; Témoigner. Entre histoire et mémoire, octobre 2024 (nr. 139), p. 74-95 [will also become available in English online, Testimony. Between History and Memory].

Dorien Styven & Veerle Vanden Daelen, ‘The “Antwerp specificity” – Differences in deportation numbers of Jews from Belgium during the Second World War’, Journal of Belgian History, 2024 (LIV)1, p. 8-39.

Veerle Vanden Daelen, Leen Beyers & Bart Ceulemans, ‘Jos Hakker en de Antwerpse Handjes. Het verhaal van een koekje en zijn uitvinder’, Snoecks Almanak, SNX 2024, nr. 99, p. 53-60.

Veerle Vanden Daelen, Leen Beyers & Sophie Gyselinck, ‘Jos Hakker en de Antwerpse handjes. Het verhaal van een koekje en zijn uitvinder.’, ADVN-Mededelingen, 2024 (nr. 83),p. 4-12 (https://www.advn.eu/web/mededelingen/ADVN-Mededelingen-83.pdf).

Veerle Vanden Daelen, ‘Uitgediept: Lomir vayter zingen zeyer lid! De heropbouw van de Joodse gemeenschap te Antwerpen na de Tweede Wereldoorlog (1944-1960)’, Sporen van Herinnering. Pedagogie en geschiedenisoverdracht, maart 2024, nr. 51, p. 16-20.

Herminio García-González, ‘Optimising the ShExML engine through code profiling: From turtle’s pace to state-of-the-art performance’. Semantic Web, november 2024, p. 1-30.

Maria Dermentzi, Mike Bryant, Fabio Rovigo & Herminio García-González. ‘Multilingual Automated Subject Indexing: a comparative study of LLMs vs alternative approaches in the context of the EHRI project’. DH Benelux 2024, Leuven, juni 2024.

Dorien Styven, ‘Hitlerjeugd Vlaanderen’, Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, https://encyclopedievlaamsebeweging.be/nl/hitlerjeugd-vlaanderen.

Dorien Styven, ‘Wachtelaer, Alfons’, Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, https://encyclopedievlaamsebeweging.be/nl/wachtelaer-alfons.

Dorien Styven, ‘Vlaamsche Jeugd’, Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, https://encyclopedievlaamsebeweging.be/nl/vlaamsche-jeugd.

Dorien Styven, ‘Lehembre, Edgar’, Digitale Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, https://encyclopedievlaamsebeweging.be/nl/lehembre-edgar.

Janiv Stamberger & Dorien Styven, “Joods Verzet in Antwerpen (1940-1944)”, in: Nico Wouters and Frank Seberechts (ed.), ‘Stad in Verzet. Antwerpen tijdens de Tweede Wereldoorlog’, Tielt, 2024, p. 223-254.

Laurence Schram, ‘La “libération » de la caserne Dossin’, Témoigner. Entre histoire et mémoire, n°139, Brussel, oktober 2024, p. 51-62.

Laurence Schram, ‘Recension de l’ouvrage de Yasmina Zian, ‘Un antisémitisme ordinaire représentations judéophobes et pratiques policières (1880-1930)’’, BTNG, Brussel, 2024, p. 242-244.

Laurence Schram, ‘Les Tsiganes du Convoi Z à Malines’, Les rafles de l’automne 1943 dans le Nord et la Pas-de-Calais, Guerres mondiales et Conflits contemporains, Parijs, nr.296, oktober-december 2024, p. 107-125

Laurence Schram, ‘Concept and museography in Kazerne Dossin. Bringing the history of an SS transit camp to a museum’, Együttélés, összeomlás, újrakezdés, Budapest, februari 2024, p. 80-94.

Laurence Schram, ‘Transport Z’, Online Encyclopaedia Genocide Roma & Sinti in Europe Uni-Heidelberg, https://encyclopaedia-gsr.eu/keywords/transport-z/, Heidelberg, 2024.

Laurence Schram & Monique Heddebaut, ‘Belgien’, Online Encyclopaedia Genocide Roma & Sinti in Europe Uni-Heidelberg, https://encyclopaedia-gsr.eu/lemma/belgien-de-1-0/, Heidelberg, 2024

Laurence Schram & Monique Heddebaut, ‘Deportation nach Auschwitz-Birkenau (Belgien)’, Online Encyclopaedia Genocide Roma & Sinti in Europe Uni-Heidelberg, https://encyclopaedia-gsr.eu/lemma/deportation-nach-auschwitz-birkenau-belgien-de-1-0/, Heidelberg, 2024.

Laurence Schram & Laura Stöbener, ‘Fremdenpolizei (Belgien)’, Online Encyclopaedia Genocide Roma & Sinti in Europe Uni-Heidelberg, https://encyclopaedia-gsr.eu/lemma/fremdenpolizei-belgien-de-1-0/, Heidelberg, 2024.

Laurence Schram, ‘Mecheln (Malines)’, Online Encyclopaedia Genocide Roma & Sinti in Europe Uni-Heidelberg, https://encyclopaedia-gsr.eu/lemma/mecheln-malines-de-1-0/, Heidelberg, 2024.

Laurence Schram, ‘Karoli Stevo’, Online Encyclopaedia Genocide Roma & Sinti in Europe Uni-Heidelberg, https://encyclopaedia-gsr.eu/lemma/karoli-stevo-de-1-0/, Heidelberg, 2024.

Communicatie & relatiebeheer

0 Unieke bezoekers op de website
0 Volgers op sociale media
0 Persclips

Website en sociale media

In 2024 bezochten 109.734 unieke bezoekers de websites van Kazerne Dossin, het Memoriaal, #FakeImages en Auschwitz.camp. In 2023 waren dit 105.740 bezoekers, wat een stijging van 3,78% betekent.

We deelden meer dan 500 sociale media berichten en stories met verhalen over gedeporteerden, het onderzoek van onze historici en nieuws over de werking. Het aantal volgers op onze kanalen groeide van 10.655 naar 11.641 (+9%).

  • Facebook: van 7.659 naar 8.069 volgers (+5%)
  • Instagram: van 1.999 naar 2.372 volgers (+19%)
  • LinkedIn: van 977 naar 1.200 volgers (+23%)

 

Nieuwsbrief

Ook in 2024 stuurde de communicatiedienst maandelijks een algemene nieuwsbrief uit, telkens in 3 talen (Nederlands, Frans en Engels). Deze werd met succes onthaald.

  • 10.249 abonnees (stijging van 3,5%)
  • 36 nieuwsbrieven (12 per taal)
  • Goed voor 96.178 verzonden mails
  • Geopende mails: 29.292
  • Kliks: 2.798
  • Uitschrijvingen: 355 (een daling van 6,82%)

Zoals elk jaar werd ook driemaandelijks een nieuwsbrief naar scholen gestuurd. In maart, mei, september en december ontvingen alle ingeschreven scholen informatie op maat over het educatieve aanbod.

Pers

In 2024 kwam Kazerne Dossin 992 keer in de pers. 1.339 keer in krantenartikels, 56 keer in magazines, 110 keer in een bericht van een persagentschap en 687 keer online. Er werden 14 persberichten uitgestuurd naar de Nederlandstalige perslijst, 8 naar de Franstalige en 9 naar de Engelstalige. De maanden met het meest aantal persmeldingen waren januari, maart, april, mei en juni.

Elke naam telt

In 2024 kreeg het ambitieuze herinneringsproject Elke naam telt van Kazerne Dossin een vernieuwing van het team. Zowel voor de realisatie (team Publiek & Educatie) als de projectcoördinatie (team Communicatie & Relatiebeheer) werden nieuwe medewerkers aangeworven. Ook in 2024 werd actief aan communicatie en relatiebeheer gedaan om dichter bij het doel van 25.843 deelnemers te komen. Zo konden we door middel van onder andere mailings, netwerkmomenten, ambassadeurs, campagnes en persberichten 7.800 deelnemers naar het museum leiden voor een deelname.

Radio en televisie

Verschillende malen werden medewerkers om hun expertise gevraagd voor interviews of reportages en podcasts van media of van instellingen.

Zo gaf directeur Tomas Baum in november een interview op Radio 1 over de invulling van de term antisemitisme. Conservator en coördinator Collecties & Onderzoek Veerle Vanden Daelen werd onder meer uitgenodigd voor een interview bij RTBF over Elke naam telt, EHRI, het onderzoek van Kazerne Dossin en de collectieverwerving en bij dezelfde zender naar aanleiding van de Internationale Herdenkingsdag voor de Holocaust.

Online feedback van onze bezoekers

Bezoeker Bezoeker
Bezoeker

Organisatie

Cijfers

  • Voltijdse medewerkers17
  • Vrouwen9
  • Mannen8
  • Deeltijdse medewerkers11
  • Instroom12
  • Uitstroom9
  • Gedetacheerde medewerkers (geïntegreerde politie)2
  • Gidsen64
  • Vrijwilligers32
  • HPM-begeleiders37
  • Stagiaires9
  • Sociale tewerkstellingen1
  • Jobstudenten5

Het jaar 2024 kende veel veranderingen binnen het personeelsbestand: negen personen verlieten de organisatie en drie nieuwe coördinatoren werden aangesteld.

Alle medewerkers werden individueel opgevolgd aan de hand van jaarlijkse functioneringsgesprekken. Voor vaste momenten van informatiedeling en uitwisseling worden sinds 2024 maandelijkse teambijeenkomsten ingelast. De groepscohesie werd versterkt door informele groepsmomenten en teamactiviteiten.

Kazerne Dossin ging het jaar 2025 in met een vernieuwd, gemotiveerd team van professionele medewerkers.

In de eerste helft van 2024 finaliseerde Kazerne Dossin een nieuw beleidsplan voor de periode 2025-2030 dat vervolgens werd voorgelegd aan de Vlaamse overheid. We vertrokken hierbij vanuit onze eigenheid: een delicate lieu de mémoire over de Belgische casus van de Holocaust en mensenrechten.

Subsidies en partners

Kazerne Dossin kon voor het werkjaar 2024 rekenen op de structurele ondersteuning van de Vlaamse Overheid. Nationale Loterij zette de steun voor het onderhoud van het Belgische paviljoen in het Memoriaal en het Staatsmuseum Auschwitz-Birkenau verder. Daarnaast ontving Kazerne Dossin projectfinanciering van de Europese Commissie voor EHRI-projecten.

Infrastructuur: relighting-project

In samenwerking met de afdeling Bouwprojecten van het Facilitair Bedrijf van de Vlaamse Overheid voerde Kazerne Dossin een relighting-project uit, waarbij de bestaande verlichting werd vervangen door LED-verlichting. Hierdoor was het museum gesloten van 29 juli tot en met 18 augustus 2024.

Opleiding en vorming

De medewerkers van Kazerne Dossin volgden in 2024 opnieuw tal van opleidingen en vormingen. Zowel intern als extern, formeel en informeel, gericht op technische vaardigheden, maar ook op persoonlijke ontwikkeling.

Voor nieuwe medewerkers werden verschillende interne opleidingen aangeboden; over gespreksmethodieken en over de digitale werkomgeving . De onthaalmedewerkers volgden naar jaarlijkse gewoonte een EHBO-cursus en een interne opleiding over het gebruik van Recreatex.

Op individuele basis volgden medewerkers tal van opleidingen, lezingen, inspiratiesessies en studiedagen omtrent thema’s als: traumasensitief begeleiden van groepen, teamcoaching en leidinggeven, gidsen voor mensen met een beperking, copywriting, sociaal-juridische actualiteit, onthaalbeleid, museale podcasts en bezoekersrapportage.

Met dank aan

Alle realisaties uit 2024 konden enkel tot stand komen door de gemotiveerde inzet van alle medewerkers, gidsen, vrijwilligers en stagiairs van Kazerne Dossin.

Ook de leden van de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering vormen een onmisbare ondersteuning in de werking.

Kazerne Dossin dankt daarnaast haar partners en sponsors.

Speciale dank gaat ook uit naar onze partners:
Brussels Hoofdstedelijk Gewest – Cera – Europese Commissie – Gelijke Kansen | Federale overheidsdienst justitie – Nationale Loterij – Fondation pour la Mémoire de la Shoah – Foundation Simon & Lina Haïm – KBC – Koning Boudewijnstichting – Stad Mechelen – Stichting van het Jodendom van België – Vlaamse overheid

De heer Norbert Vos-Obstfeld, wiens nagedachtenis we eren.