Voorwoord

In een wereld die voortdurend versnelt, verandert en evolueert, is het van cruciaal belang om stil te staan bij onze gedeelde geschiedenis, onze waarden en onze gezamenlijke toekomst. Als museum, gedenkplaats, archief en onderzoekscentrum blijven wij ons inzetten voor het behoud van het collectieve geheugen van de Holocaust en voor de bevordering van mensenrechten en respect voor menselijke waardigheid, vanuit deze geschiedenis.

Met trots presenteren wij u het jaarverslag van 2023 van Kazerne Dossin. Terwijl we ons blijven inspannen om het verhaal van de Shoah te vertellen en te bewaren, keken we ook naar manieren om ons bereik te diversifiëren en nieuwe generaties en doelgroepen te betrekken bij dit belangrijke onderwerp. Een van de hoogtepunten van het afgelopen jaar was de lancering van het project Elke naam telt. Ondanks de uitdagingen die gepaard gingen met actuele conflicten, slaagden we erin om duizenden mensen te bereiken en hen te sensibiliseren over het lot van gedeporteerden en de waarde van erkenning en respect. Ook de tijdelijke expo Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa kreeg veel aandacht. Onze expo #FakeImages was te zien in het hoofdkwartier van de Verenigde Naties van New York. Dichter bij huis hebben we onze relaties met de voetbalwereld verdiept.

Samen kunnen we blijven werken aan een wereld waarin de gruwelen van het verleden niet worden vergeten en waarin het bewustzijn over geschiedenis naar een toekomst van vrede, rechtvaardigheid en respect voor menselijke waardigheid kan leiden.

Tomas Baum
Directeur, Kazerne Dossin

2023 in cijfers

0 Bezoekers
0 Permanente tentoonstelling 0 Tijdelijke tentoonstellingen
  • Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa
  • Wanneer gaan we naar huis?
  • Ground Shadows
  • Bringing Voices Alive and Becoming One
  • 31295 Kinderen & jongeren (in groep & individueel)
  • 5476 Volwassenen in vorming
  • 27087 Volwassenen in vrije tijd
0 Evenementen
0 Onderzoekscentrum
0 Elke naam telt
  • 105740 Unieke bezoekers op de website
  • 12610 Volgers op sociale media

2023 in vogelvlucht

16 januari 2023

#FakeImages bij de Verenigde Naties, New York

16.01-20.02.2023

De tijdelijke expo #FakeImages – Unmask the Dangers of Stereotypes zette haar reis verder. Ze was een maandlang te zien in het hoofdkwartier van de Verenigde Naties in New York in het kader van International Holocaust Remembrance Day. Medewerkers en bezoekers kwamen meer te weten over het gevaar van stereotypes en de evolutie van antisemitische beeldvorming doorheen de tijd. Evenementen op 25 en 26 januari in de VN en het Center for Jewish History markeerden deze tentoonstelling.

#FakeImages bij de Verenigde Naties

2023
27 januari 2023

International Holocaust Remembrance Day

27.01.2023

Op International Holocaust Remembrance Day kwamen verschillende ambassadeurs samen in Kazerne Dossin ter nagedachtenis van de slachtoffers van de Holocaust. Elf ambassadeurs van onder andere de Verenigde Staten, Polen, Duitsland, Zweden, Israël, Litouwen en Frankrijk legden een krans aan de treinwagon voor het museum. Na de kranslegging bracht het gezelschap een bezoek aan het Memoriaal en het museum.

29 januari 2023

Boekvoorstelling ‘Schwalbe’

29.01.2023

Auteur Kurt De Swert lanceerde zijn boek Schwalbe bij Kazerne Dossin. De schrijver delfde een onbelicht hoofdstuk uit de Belgische voetbal- én oorlogsgeschiedenis op uit de vergetelheid. Op beklemmende wijze werd het tragische lot blootgelegd van Joodse spelers, arbiters en trainers. Na de lezing herdachten we -in het bijzijn van familieleden- Beerschotspeler Solomon Meljado die vanuit de Dossinkazerne gedeporteerd werd en omkwam in Auschwitz-Birkenau. 

2 februari 2023

Gastexpo ‘Wanneer gaan we naar huis?’

02.02-02.05.2023

De gastexpo Wanneer gaan we naar huis? van het kunstenaarsduo Perbal & Bélibaste bekijkt de oorlog door de ogen van een kind. De twee kunstenaars haalden hun inspiratie uit een persoonlijk familieverhaal. De grootvader van Magali Perbal hield tijdens de Tweede Wereldoorlog zes Joodse onderduikers verborgen in zijn huis. De vluchtelingen en de grootvader werden opgepakt en vervolgens gedeporteerd. Een tragische gebeurtenis die tot een complex familietrauma leidde.

16 februari 2023

Opening tijdelijke tentoonstelling ‘Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa’

16.02.2023

Vanaf 16 februari 2023 liep de expo Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa in Kazerne Dossin. De expo, aanvankelijk gepland tot 10 december 2023, werd vanwege het overweldigende succes verlengd tot 10 maart 2024. De tentoonstelling geeft een historisch overzicht van de onderdrukking van homo’s en lesbiennes in verschillende Europese landen. Het verhaal begint bij de eerste homobewegingen aan het einde van de negentiende eeuw, belicht daarna de vervolging van homo’s en lesbiennes, en eindigt met de evolutie die de herdenking en erkenning van slachtoffers doormaakte tot nu. 

Mémorial de la Shoah ontwikkelde de tentoonstelling onder wetenschappelijke leiding van historica Florence Tamagne. Kazerne Dossin nam de expo over en voegde materiaal toe met betrekking tot België en Nederland. We werkten hiervoor onder meer samen met historici Wannes Dupont, Bart Hellinck, Marc Verschooris en Judith Schuyf.

6 april 2023

Nieuwe beeldbank

06.04.2023

In het voorjaar van 2023 heeft Kazerne Dossin een belangrijke stap gezet om haar historische collecties toegankelijker te maken door middel van een uitgebreide update van de online beeldbank. Deze verbetering ondersteunt de voortdurende missie van de instelling om de herinnering aan de Holocaust en Mensenrechten levend te houden en te verspreiden, door documenten, foto’s en transportlijsten gemakkelijker toegankelijk te maken voor een breder publiek.

23 april 2023

Erfgoeddag: dieren in oorlogstijd

23.04.2023

Met het thema Beestig! stond de 22ste editie van Erfgoeddag volledig in het teken van dieren. Voor deze gelegenheid organiseerden we een interactief parcours voor kinderen in de gastexpo Wanneer gaan we naar huis?. In deze expositie van het kunstenaarsduo Perbal/Bélibaste speelden dieren een centrale rol, met onder andere een blaffende hond, een verborgen vlinder en een speelgoedeendje. Samen met hun ouders ontdekten de kinderen deze fragiele sculpturen, gemaakt van draad, hout, metaal en natuurlijke materialen en leerden ze over de rol van dieren tijdens de oorlog.

13 mei 2023

Boekvoorstelling ‘Na de Razzia’

13.05.2023

Op 16 juli 1942 werd Joseph Weismann, een elfjarige Joodse jongen, tijdens een razzia gearresteerd. Joseph wist samen met een andere jongen te ontsnappen. Zijn ouders en twee zussen overleefden de deportatie naar Auschwitz niet. Joseph Weismann vertelt al enkele decennia zijn aangrijpend levensverhaal. Zijn unieke getuigenis leidde tot een film, een roman en het stripverhaal Na de Razzia (Après la rafle). Op zaterdag 13 mei stelden tekenaar Laurent Bidot, scenarist Arnaud Delalande en de 91-jarige Joseph Weismann Na de Razzia voor. 

3 september 2023

Boekvoorstelling Natan Ramet

03.09.2023

Natan Ramet overleefde de kampen als een van de weinigen uit zijn omgeving. Hij zag maar enkelen van zijn familieleden terugkeren. Dit boek, geschreven door Ronny Vandecandelaere, evoceert die gruwelijke geschiedenis, maar het vertelt ook hoe Natan na de Holocaust rechtkrabbelde en getuigde. Natan Ramet stond mee aan de wieg van het Joods Museum van Deportatie en Verzet, later Kazerne Dossin.

9 september 2023

Gastexpo ‘Ground Shadows’

09.09-24.10.2023

Op 29-30 september 1941 werden in totaal 33.771 Joden uit Kyiv doodgeschoten bij het ravijn Babyn Yar, dat nu symbool staat voor de Holocaust door kogels in Oekraïne. De Oekraïense kunstenares Anna Zvyagintseva onderzoekt in haar werk de bomen van Babyn Yar en herdenkt de slachtoffers van zowel de Holocaust als van moderne oorlogvoering.

4 oktober 2023

Start ‘Elke naam telt’

04.10.2023

Op woensdag 4 oktober ging het herinneringsproject Elke naam telt van start. Voor deze gelegenheid kwamen deze overlevenden de naam van hun familieleden inlezen: Regina Sluszny, Simon Gronowski, Jean Iarchy, Arthur Langerman, Emile Schwarz en Patricia Ramet (dochter van de stichter van het museum, Natan Ramet en trekker van het Geef ze een gezicht-project).

Zij namen het woord tijdens deze bijzondere aangelegenheid en hielden samen met andere overlevenden een herinneringsmoment. Er waren ook kinderen bij, wat de avond nog meer betekenis gaf. De ondertussen 93-jarige Simon Gronowski nam samen met Kosta Jakić plaats achter de piano.

17 oktober 2023

Studiedag: LGBTI+ in het secundair onderwijs

17.10.2023

Çavaria en Kazerne Dossin sloegen de handen ineen voor deze studiedag voor leerkrachten over thema’s als gender en seksuele identiteit bij jongeren. Er werd onderzoek gepresenteerd over de schoolervaringen van LGBTI+ jongeren in Vlaamse scholen en er vond een panelgesprek plaats waarbij leerkrachten hun ervaringen konden delen. Leerkrachten konden ook verschillende, praktijkgerichte en inspirerende workshops volgen. Deze studiedag werd georganiseerd ter gelegenheid van de tijdelijke expo Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa.

29 oktober 2023

Boekvoorstelling ‘Verloren’

29.10.2023

Voor Liesje Andriesse en haar zoon eindigt een vierjarige vlucht voor het nazigeweld in Auschwitz. Wanneer auteur Ingrid Vander Veken haar nagelaten oorlogsbrieven in handen krijgt, besluit ze het verhaal te vertellen. Verloren is een tragisch levensverhaal en een boeiende familiesaga op zwarte bladzijden van de geschiedenis.    

Auteur Ingrid Vander Veken stelde haar boek Verloren voor, vergezeld van muziek. Tijdens de lezing werden de documenten, nagelaten door Liesjes broer Lou Andriesse, overhandigd aan het archief van Kazerne Dossin.

9 november 2023

Gastexpo ‘Bringing Voices Alive and Becoming One’

09.11-15.12.2023

Het LAB Gedreven Onderwijs uit Puurs-Sint-Amands werkte vorig schooljaar een lokaal geschiedenisproject uit met studenten uit het vijfde middelbaar in samenwerking met het onderzoekscentrum van Kazerne Dossin. Het resultaat hiervan is te zien in de gastexpo Bringing voices alive and becoming one.

30 november 2023

Portrettenceremonie

30.11.2023

Kazerne Dossin organiseerde in 2023 de elfde editie van de Portrettenceremonie. Op 30 november werden 49 nieuwe foto’s voor de gedenkmuur voorgesteld. Ook werden de namen voorgelezen en gezichten getoond van 39 Joden uit België, die gedeporteerd waren vanuit Frankrijk. 

Portrettenceremonie 

10 december 2023

Van het recht van de sterkste naar de sterkte van het recht

10.12.2023

75 jaar geleden werden mensenrechten aan de wereld voorgesteld als een antwoord op globale uitdagingen.

Waar beginnen universele mensenrechten eigenlijk? Wat en wie beschermen ze? Waar staan we? Kazerne Dossin gaf een toelichting en ging in gesprek over dilemma’s omtrent mensenrechten vandaag.

Publiek & Educatie

Project Bringing voices alive and becoming one

Het LAB Gedreven Onderwijs uit Puurs-Sint-Amands werkte een lokaal geschiedenisproject uit in samenwerking met het onderzoekscentrum van Kazerne Dossin. De leerlingen van het vijfde jaar hebben acht weken lang de persoonlijke verhalen van (ondergedoken) kinderen, Joodse en Roma slachtoffers onderzocht en opgetekend. Ze focusten zich daarbij op de verschillende mechanismen die kunnen leiden tot een genocide en het concept van ‘bystander’ (de ‘omstander’), ‘upstander’ (de ‘opstander’) en ‘gewone helden’. Op deze manier gaven ze weer een stem aan de slachtoffers. Het eindresultaat was te bekijken in de gastexpo Bringing voices alive and becoming one.

In 2023 ontstond een aanzienlijke belangstelling voor het concept ‘Place Based Learning’. Dit werd samen met het LAB Gedreven Onderwijs uitgebreid toegelicht tijdens een plenaire vergadering van het Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie (BCH) en werd toegepast op de tijdelijke expo Homo’s en Lesbiennes in nazi-Europa. Tijdens de Forumdag van het BCH en het WIJ-ZIJ netwerk verzorgde Kazerne Dossin een workshop waarin het concept werd gedemonstreerd met oefeningen om in de praktijk toe te passen. Tenslotte werd het project Bringing voices alive and becoming one online voorgesteld aan toekomstige geschiedenisleerkrachten in Spanje. 

Audiogids voor Doven en Slechthorenden 

Op initiatief van en in samenwerking met CREE vzw en Musk werd een museumrondleiding in de Belgische Gebarentaal van de Franse Gemeenschap (LSFB) geïmplementeerd voor doven en slechthorenden. De rondleiding is gebaseerd op de verhalen van Anna en Léa: twee dove, Joodse meisjes uit Antwerpen. Bezoekers kunnen via een tablet meer te weten komen over de bezetting van België en de dramatische impact op het leven van deze twee jonge meisjes en hun families.

Op elke halte tijdens het bezoek is een videoclip beschikbaar in gebarentaal. Om deze bezoekers vlot doorheen het museum te laten navigeren, is er tussen elke clip een grondplan voorzien dat duidelijk aangeeft waar de volgende stopplaats zich bevindt. Bovendien is de introductiefilm vertaald naar de gebarentaal en kan deze bekeken worden op de tablet.

CREE vzw organiseerde een sensibilisatiesessie voor de onthaalmedewerkers, waarin zij meer inzicht kregen in het leven van dove personen en de dovencultuur. Tijdens deze sessie werd er aan de hand van rollenspellen geoefend met de medewerkers in het communiceren met dove en slechthorende bezoekers. 

Lees meer

Multi-perspective Holocaust Remembrance in Contemporary Europe (MuRem)

MuRem, of ‘Multiperspective Holocaust Remembrance in Contemporary Europe, is een project met als doel bij te dragen aan de kritische reflectie op en versterking van multiperspectiviteit en interdisciplinariteit in Europese Holocausteducatie. Dit gebeurt door rekening te houden met de diversiteit van herinneringsculturen en de impact ervan op het heden. Als partner in het project en lid van het MuRem-netwerk, heeft Kazerne Dossin deelgenomen aan de netwerkmeeting in Rome. Tijdens deze bijeenkomst lag de focus op Holocausteducatie en -herdenking in Italië, met speciale aandacht voor de betrokkenheid van Joodse organisaties op dit gebied. In het kader van de herdenking van de tachtigste verjaardag van de inval van de nazi’s in Rome, werkt de gemeenschap samen met andere actoren om de vervolging van Joden in Italië te herdenken. Tijdens de meeting heeft Kazerne Dossin een dialoog- en praktijksessie verzorgd over ‘Herinneren en werken op of met een historische site’.

Lees meer

Elke naam telt

In het kader van het tienjarig bestaan van Kazerne Dossin, Memoriaal, museum en onderzoekscentrum over Holocaust en mensenrechten herdenken we de 25.843 gedeporteerden vanuit de Dossinkazerne met zoveel mogelijk mensen vandaag. 

Dit heeft geleid tot het namenproject Elke naam telt waarbij van elke gedeporteerde de naam en leeftijd wordt ingesproken in een taal naar keuze. 

Samen met partnerorganisaties gaan we op zoek naar 25.843 personen die elk een naam inlezen van een gedeporteerde tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dit duurzame herdenkings- en herinneringsproject is niet alleen bijzonder vanwege de schaal, maar ook vanwege de persoonlijke betrokkenheid die het teweegbrengt. Elke deelnemer krijgt de kans om op een persoonlijke en zeer concrete manier iemand uit het verleden te herinneren en te herdenken. 

Door een naam te laten weerklinken, spreken de deelnemers zich uit voor waarden zoals rechtvaardigheid, solidariteit en verdraagzaamheid – normen die zij belangrijk vinden in de samenleving. Kazerne Dossin voorziet via diverse kanalen biografische informatie en inhoudelijke omkadering om het verleden tastbaar dichtbij te brengen. 

Het project werd gelanceerd op 4 oktober 2023. Vanaf 2025 zullen alle namen weerklinken in de herdenkingsruimte van de voormalige kazerne, als een monument ter nagedachtenis aan iedereen die werd gedeporteerd vanuit de Dossinkazerne. Dit zal dienen als aanvulling op de portrettenmuur in het museum. Want elke naam telt. Eind december 2023 werden reeds 3.348 van de 25.843 namen ingelezen.

Lees meer

Gidsenwerking 

Het jaar 2023 was een interessante periode voor de gidsenwerking van Kazerne Dossin. Met in totaal 65 gidsen, die gezamenlijk negen talen beheersen, gingen we aan de slag. Het jaar werd gekenmerkt door verschillende opleidingen, bijeenkomsten en activiteiten, allen gericht op het bevorderen van gemeenschapsvorming, inhoudelijke verdieping en het verbeteren van gidsvaardigheden. 

Tijdens deze bijscholingen hebben we onder andere de thema’s diversiteit en inclusie uitgediept, met als centrale vraag: hoe kunnen we als gidsen echt een verbinding tot stand brengen met de bezoekers? We ontdekten dat openheid, erkenning, authenticiteit en verbindend woordenwerk bijdragen aan een positieve connectie. We leerden ook uit te nodigen tot interactie in plaats van simpelweg informatie over te dragen. Zo benadrukken we het belang van dialoog. De balans tussen het overbrengen van feitelijke informatie en uitnodigen tot reflectie en dialoog is niet eenvoudig. Daarom zullen we de komende jaren verdere ondersteuning bieden om dit te bevorderen.

Daarnaast nodigden we maandelijks een expert uit om een specifiek thema inhoudelijk toe te lichten. Op deze manier kwamen we meer te weten over de Collectie Vandevelde, die in bewaring is gegeven aan Kazerne Dossin door Dhr. Jo Peeters. Ook heeft Dhr. Nico Wouters zijn onderzoek over de rol van de NMBS bij de deportaties uit de Dossinkazerne met ons gedeeld.

Rondleiding Het Verhaal van Simon 

In 2023 heeft de dienst Publiek & Educatie de rondleiding voor kinderen (10-12 jaar) herzien. Tijdens deze herziening is de rondleiding geactualiseerd, waardoor een directe link is ontstaan tussen het historische verhaal en de wereld van vandaag. Bovendien zijn er activerende werkvormen toegevoegd die inspelen op de leefwereld van de kinderen. De herwerking wordt positief onthaald door zowel gidsen als leerlingen en leerkrachten. 

Lees meer

Educatief luik tijdelijke expo

In aanvulling op de tijdelijke expo Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa voorzag Kazerne Dossin ook een educatief luik voor jongeren, geleide rondleidingen voor groepen en een randprogramma met nevenactiviteiten. Zo organiseerden we onder meer de succesvolle studiedag LGBTI+ in het secundair onderwijs in samenwerking met Çavaria en een evenement met Eerste Minister Alexander De Croo, staatssecretaris voor Gelijke Kansen, Gendergelijkheid en Diversiteit Marie-Colline Leroy en vertegenwoordigers van de LGBTQIA+ koepels in België (Çavaria, RainbowHouse Brussels en Prisme). 

Ik vond de pedagogische uitwerking bij deze expo zeer sterk en dus zeker voor herhaling vatbaar. De meeste leerlingen en leerkrachten vonden de aanpak een meerwaarde, omdat het hen écht aan het denken zet”

Vertelt één van de gidsen van Kazerne Dossin.

Opleiding Holocaust, Politie en Mensenrechten 

In 2023 vond er opnieuw wekelijks een aanwezigheid plaats van leden van de Geïntegreerde Politie in Kazerne Dossin. In het eerste semester werden 58 sessies gehouden, gevolgd door 39 sessies in het tweede semester. Deze sessies bereikten zowel aspiranten als leden van de Federale en Lokale Politie en werden zowel in het Frans als in het Nederlands gegeven. In totaal woonden 1.431 deelnemers de sessies bij. 

Met deze cijfers is er sprake van een lichte terugval in het aantal bereikte deelnemers tegenover het voorgaande jaar. Enerzijds werden er minder sessies gegeven tegenover het jaar voordien, anderzijds is het gemiddeld aantal deelnemers per sessie gedaald.

Tijdens het eerste semester werd de opleiding van veertien politiemedewerkers tot nieuwe HPM-begeleider afgerond. Allen haalden ze hun diploma en het merendeel begeleidde in de loop van 2023 één of meerdere groepen.

 

Lees meer

Directoraat Generaal Penitentiaire Inrichtingen (DG EPI)

De samenwerking met het gevangeniswezen werd in 2023 succesvol verdergezet. Halfweg juni werd een structurele samenwerkingsovereenkomst getekend tussen de Minister van Justitie, DG EPI en Kazerne Dossin. 

Franstalige deelnemers startten met het volgen van gegidste rondleidingen aan het museum. Deze rondleidingen volgden een op maat gemaakt parcours waarin mensenrechten, detentie en vrijheidsberoving centraal staan, waardoor de link naar hun werkveld gemakkelijker kon worden gelegd. De bezoeken werden voorbereid in het opleidingscentrum van het penitentiair personeel aan de hand van een E-learningmodule. Na het bezoek werden ze besproken in een workshop. Zo bezochten 142 deelnemers Kazerne Dossin. 

Aan Nederlandstalige zijde werden zeventien opleidingssessies georganiseerd voor 194 deelnemers. 

Leertrajecten voetbal en justitie

Kazerne Dossin organiseerde in 2023 opnieuw leertrajecten als constructief antwoord op racisme, antisemitisme en discriminatie, door middel van een samenwerking met verschillende partners in de justitiële en voetbalwereld. Naast de Pro League, de Royal Belgian Football Association en de parketten van Antwerpen, Leuven en Limburg, zijn in 2023 ook de parketten van Oost-Vlaanderen en Halle-Vilvoorde een samenwerkingsovereenkomst aangegaan met Kazerne Dossin. 

Leertrajecten worden altijd op maat gemaakt, afgestemd op de individuele cliënt en de gepleegde feiten. In 2023 ontving Kazerne Dossin vijftien individuele bezoekers voor dergelijke leertrajecten, die vaak zeer dankbaar waren voor deze ervaring. 

Vanuit de voetbalwereld kunnen ook museumbezoeken worden aangevraagd als alternatieve maatregel voor groepen en gezinnen. Op deze manier heeft Kazerne Dossin nog eens 120 extra mensen bereikt, die overwegend positief hebben gereageerd. Ze omschreven het onder andere als “een zeer zinvolle en leerrijke middag” en “een leerzame ervaring op een professionele manier gepresenteerd”.

Om meer bekendheid te geven aan de leertrajecten, organiseerde Kazerne Dossin in 2023 rondleidingen voor belanghebbenden. Ongeveer tweehonderd rechters, magistraten en justitieassistenten volgden een voorbeeldrondleiding om een beter beeld te krijgen van het leertraject dat zij aan cliënten aanbevelen.

Daarnaast hebben ongeveer 350 clubmedewerkers, spelers en supporters de preventieve groepsrondleiding voetbal gevolgd, waaronder een groep voetbalsupporters met dementie. Deze rondleidingen werden steeds zo veel mogelijk aangepast aan de behoeften en interesses van de bezoekers.

In navolging van de basisopleiding Sportief omgaan met wij-zij in het voetbal, die Kazerne Dossin en Pro League in 2022 organiseerden voor vertegenwoordigers van alle Belgische profclubs, engageerde KRC Genk zich in het najaar van 2023 voor een langer depolarisatietraject op maat van de eigen club, onder begeleiding van Kazerne Dossin. 

Internationaal werd er samengewerkt rond voetbal tijdens de opleiding Football and Antisemitism in Oświęcim, Polen (van 2 tot 5 maart 2023). Dit was een initiatief van de Duitse organisatie What Matters dat kadert binnen het grotere Europese project Networks Overcoming Antisemitism (NOA).

Lees meer

Wij-Zij Netwerk

De missie van het Wij-Zij netwerk is om professionals een leidraad te bieden voor een effectievere omgang met polarisatie en conflict. Het uiteindelijke doel is om een maatschappij te bevorderen waarin bewust en methodisch omgaan met polarisatie de norm is, en waar diepere sociale cohesie wordt gestimuleerd. Vanuit een interne netwerkdynamiek delen we strategieën en fungeren we als een informatieve hub voor vraagstukken rond polarisatie voor een breder werkveld.

In 2023 zette Wij-Zij haar activiteiten voort, door het organiseren van studiedagen, het ontwikkelen van video’s, het opzetten van een exclusief netwerkmoment voor alumni van de opleiding tot polarisatiestrateeg en een uitwisseling naar Amsterdam met het netwerk. Dit diende ter inspiratie van hoe zij daar depolariserende activiteiten aanpakken en opzetten. Daarnaast was Wij-Zij was mede-organisator van de veiligheidsconferentie Polarisatie en Verbondenheid, georganiseerd door de gouverneur van Antwerpen en Kazerne Dossin, die plaatsvond in mei 2023.

Lees meer

Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie

Het Bijzonder Comité voor Herinneringseducatie (BCH) is een samenwerkingsverband tussen verschillende actoren uit de brede erfgoedsector die onderwijsgerichte activiteiten aanbieden en actoren uit de onderwijssector, met name de koepels van onderwijsverstrekkers. Alle betrokken partijen onderschrijven de visie van BCH en engageren zich voor de realisatie ervan. Kazerne Dossin neemt hier een actieve rol in op.

De partners van het BCH zijn ervan overtuigd dat de kracht van de geschiedenis ligt in haar vermogen om ons vandaag iets te leren, hoe complex deze ook mag zijn. Een studie van het verleden biedt geen kant-en-klare lessen, maar kan relevante vragen oproepen over de wereld waarin we vandaag leven en de toekomst die we willen nastreven. 

In maart 2023 organiseerden we een forumdag voor het brede netwerk: Samen leren uit het verleden: Hoe omgaan met gevoelige onderwerpen? In het najaar werd een herijkingsproces opgestart om een nieuw  meerjarig beleidsplan voor te leggen aan de Vlaamse overheid. 

Lees meer

Internationaal bezoek

In 2023 brachten enkele collega’s met interesse in de werking van de dienst Publiek & Educatie van verschillende organisaties een bezoek. Zo ontvingen we collega’s uit het Auschwitz-Birkenau State Museum uit Polen en onderzoekers Criminologische wetenschappen uit de Filipijnen voor de politieopleiding. 

Externe evenementen

​In 2023 zagen we een toename in de zaalverhuur van 55% ten opzichte van 2022. Door een wijziging in aanpak van rondleidingen hebben we nu vaker onze twee  educatieve ruimtes beschikbaar, wat meer mogelijkheden tot verhuur biedt.

Lees meer

Stages en vrijwilligers

In 2023 heeft het team Publiek & Educatie vier stagiairs begeleid binnen uiteenlopende stageopdrachten. Daarnaast zijn er binnen het project Elke naam telt veertien vrijwilligers actief.

Collecties & onderzoek

0 schenkingen
0 publicaties
0 nieuwe foto's
voor de portrettenwand
0 digitale aanvragen voor
het onderzoekscentrum
0 nieuwe collecties
op de beeldbank

Schenkingen

Collectie Calixte Vandevelde

Enkele weken na de bevrijding van de Dossinkazerne op 4 september 1944 stuurt de Regie van Telegrafie en Telefonie (RTT) hun medewerker Calixte Vandevelde naar het voormalige SS-Sammellager in Mechelen. Hij moet er de telefoonlijnen herstellen zodat het gebouw als interneringscentrum voor (vermeende) collaborateurs kan dienen. Calixte treft in de verlaten kazerne enkele tientallen voorwerpen aan, die hij veilig stelt en in 2013 doorgeeft aan zijn kleinzoon Jo Peeters, curator van het Huis van het Belgisch-Franse Verzet in Tielt-Winge. Jo Peeters en zijn echtgenote Sofie Van Krunkelveldt hebben in 2023 de collectie Vandevelde in bewaring gegeven aan Kazerne Dossin. Kazerne Dossin dankt hen voor de fijne samenwerking en het vertrouwen.
LEES MEER

Collectie Familie Rochman-Malberg

Het gezin Rochman-Malberg komt in 1928 in België aan. Ze hebben Frankrijk moeten verlaten vanwege het communistisch activisme van hun tweede zoon Charles. Ook in België blijft hij politiek actief en wordt hij door Staatsveiligheid gevolgd. Tijdens de bezetting wordt moeder Syma Malberg gedeporteerd. Ook oudste zoon Chaim Rochman en zijn vrouw, enige dochter Ruchla Rochman en haar kindje, en jongste zoon Bernard Rochman worden weggevoerd. Charles Rochman wordt als verzetsstrijder geëxecuteerd. Enkel Chaims twee kinderen overleven de Holocaust. Chaims kleindochter Rosa Rochman liet in 2023 de fotoalbums van het gezin door Kazerne Dossin digitaliseren. Ze werkt aan een podcast over haar familiegeschiedenis.
LEES MEER

Collectie Familie Tertaas-Huijsman

Als diamantsnijder reist de Nederlands-Joodse Hartog Tertaas in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog met zijn vrouw Clara Huijsman op en neer tussen Antwerpen en Amsterdam. Hun dochters Rebecca en Jacomina worden allebei in België geboren. Gehuwd met een niet-Joodse Belg, ontsnapt Rebecca Tertaas aan deportatie. Hartog, zijn vrouw en jongste dochter Jacomina worden wel vanuit de Dossinkazerne weggevoerd. Geen van hen overleeft de kampen. In 2021 plaatste het burgerinitiatief Struikelstenen in Deurne voor hen een steen. Naar aanleiding hiervan liet Saskia Verachtert, kleindochter van Rebecca Tertaas, haar familiefoto’s in 2023 door Kazerne Dossin digitaliseren.
LEES MEER

Collectie Familie Zeliesnikas-Wagman

Marie Zeliesnikas, geboren in Brussel in 1930, overleeft de Tweede Wereldoorlog ondergedoken in Jemappes. Tijdens een inval in het appartement van haar familie in Anderlecht is haar bejaarde oma meegenomen. Maries ouders, Leon en Rifka, worden enkele dagen later aangehouden in de woning van een buurman waar ze zich verstoppen. Ze slagen erin vanuit de Dossinkazerne een brief te sturen aan de redders van hun dochter. Ook een briefje dat ze voor Marie uit deportatietransport XII gooien, komt bij het meisje aan. Marie koestert dit laatste bericht van haar mama en haar papa haar hele leven, tot haar overlijden in 2021. In 2023 schonken Maries kinderen het originele briefje aan Kazerne Dossin.
LEES MEER

Collectie Familie Feder-Rubner

Abraham Hersz Feder trouwt met Eva Rubner en samen krijgen ze een zoon, Jacques David Feder, in mei 1938 in Antwerpen. Hun huis op Thaliastraat 16 is een warme thuis, gedeeld met Eva's moeder, Sara Schnitzer, en onder huurderschap van de familie Van Bergen. Een tragedie treft het gezin wanneer Eva Rubner tijdens een grote razzia op 12 september 1942 in Antwerpen wordt gearresteerd. Terwijl ze wordt gedeporteerd naar Auschwitz, is Abraham Feder elders onder dwangarbeid aan het werk in Noord-Frankrijk. Uiteindelijk wordt ook hij gedeporteerd en sterft hij op 19 januari 1943 in Auschwitz-Birkenau. Hun zoon Jacques David Feder wordt na de arrestatie van zijn moeder tijdelijk ondergebracht bij mevrouw Van Bergen, maar wordt later door het Belgische verzet gered. Hij vindt uiteindelijk onderdak bij een verzetsgezin op een boerderij. Enkele jaren voor zijn overlijden neemt Jacques David Feder het initiatief om een folio samen te stellen van zijn belangrijkste documenten uit zijn vroege leven in België. In 2023 gaf Andrew Feder Kazerne Dossin toestemming om deze collectie gedeeltelijk fysiek en ook digitaal te archiveren.
LEES MEER

Collectie Charles Benedictus

De Belgisch-Joodse familie Benedictus runt vanaf eind negentiende eeuw een succesvolle sigarenfabriek in Antwerpen. Ze staan hoog aangeschreven binnen de Joodse gemeenschap. Tijdens de Tweede Wereldoorlog zetelt jongste zoon Maurice in het bestuur van de Jodenvereniging. Die werd opgericht door de bezetter om het Joods sociaal leven te coördineren en uiteindelijk de deportaties voor te bereiden. Maurice vlucht eind 1942 naar Portugal, waar hij een rapport opstelt over de situatie in België. Ook oudste zoon Charles weet België te ontvluchten. Hij bereikt Congo, waar hij het leger vervoegt. Na de oorlog keert hij terug naar Antwerpen om het familiebedrijf verder te zetten. In 2023 kon Kazerne Dossin dankzij de kleinkinderen van Charles Benedictus een aantal unieke familiestukken digitaliseren.
LEES MEER

Collectie Familie Bornstein

De Bornstein familie woont in Antwerpen, België. Herman Bornstein, geboren op 10 december 1890 in Ladomirova, Tsjechoslowakije, komt in 1928 naar België en begint een koosjer pluimveebedrijf. Hij is getrouwd met Betty Schachner, ook geboren in Ladomirova, op 17 januari 1896. Samen krijgen ze vijf kinderen: Franciska, Berta, Samuel, Rezi en Lora. Franciska trouwt met Abraham Kampf en krijgt een zoon, Arthur Kampf. Ze worden beiden gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau, waar ze omkomen. Berta trouwt met Izrael Gunzburg en krijgt een zoon, Albert Gunzburg. Izrael wordt ook gedeporteerd en overlijdt in Auschwitz-Birkenau. Na het verlies van haar man en zoon, probeert Berta haar andere kinderen te beschermen en te overleven tijdens de oorlog. Uiteindelijk slaagt ze erin om met haar kinderen naar Zwitserland te ontsnappen. David Wasserman gaf Kazerne Dossin in 2023 toestemming om zes foto's uit deze collectie digitaal te archiveren.
LEES MEER

Collectie Sara Weis-ova

Sara Weis-ova wordt geboren in Tsjecho-Slowakije. In de herfst van 1938 arriveert ze in België, waar ze zich vestigt in Antwerpen en aan de slag gaat als dienstmeisje. Op de Turnhoutschebaan woont ze samen met haar tante Chaja Gutkind en haar neef Gilbert Furcage. Ze heeft geen officieel beroep, maar fungeert als een soort kindermeisje voor Gilbert. Begin augustus 1942 ontvangt Sara Weis-ova een Arbeitseinsatzbefehl. Chaja Gutkind en Gilbert Furcage proberen haar ervan te overtuigen dit bevel niet op te volgen, maar op 11 augustus laat Sara Weis-ova zich toch registreren in de Dossinkazerne. Op 15 augustus 1942 wordt ze gedwongen op een trein te stappen en wordt ze gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau, waar ze uiteindelijk omkomt. In 2023 gaf Gilbert Furcage Kazerne Dossin toestemming om twee foto's uit 1941 van hem en Sara Weis-ova te digitaliseren.
LEES MEER

Collectie Familie Lobe-Moens

Elise Leekens woonde tijdens de oorlog in de Van den Nestlei in Antwerpen, waar ze op de zolder van haar gebouw soms haar buren, een Joods gezin, hielp schuilen en hen eten bracht. Die Joodse familie bestond waarschijnlijk uit diamanthandelaar Wolf Leib Richter, zijn vrouw Feigel Ritterman en hun dochters Anny en Irène. Toen de familie het gebouw verliet, gaven ze een hutkoffer met de initialen L.R. erop en met al hun bezittingen erin aan Elise Leekens. Tijdens de grote razzia op Belgische Joden in de nacht van 3 op 4 september 1943, werden Wolf Leib en Feigel gearresteerd waarna ze vanuit de Dossinkazerne werden gedeporteerd en vervolgens vermoord. Elise Leekens verhuisde intussen en nam de hutkoffer mee. Na de oorlog kwamen Anny en Irène de inhoud van de koffer ophalen voordat ze naar de Verenigde Staten vertrokken. De lege koffer werd bewaard door Elise Leekens en vervolgens door haar dochter Christiane Van Gaever aan Kazerne Dossin geschonken. Het contact met de twee dochters Richter ging verloren.
LEES MEER

Schenkingen aan de bibliotheek

Kazerne Dossin dankt volgende personen voor hun schenkingen aan de bibliotheek: Serge Klarsfeld, Willy Engels, Ward Adriaens, David Bommarito, Dudu Amitaï, Christian Van Kimenade, Patricia Ramet, Anne Velghe, Myriam Spira, en Jessy & Ronny Van de Velde.

De volgende instellingen hebben onze bibliotheek ook verrijkt door hun schenkingen: Stichting Gillès, l’Association philatélique du pays d’Aix, les éditions Lamiroy et le Mémorial de la Shoah.

Dankzij hun steun werden in 2023 126 nieuwe boeken in de bibliotheek opgenomen. De bibliotheek telde eind 2023 9.896 boeken. Veel duplicaten zijn verwijderd uit de bibliotheek; boeken van vóór 1950 zijn overgebracht vanuit de gewone bibliotheek naar de Preciosa-verzameling, die nog in ontwikkeling is. De inventarissen en catalogi zijn gereviseerd, verbeterd en ook online beschikbaar

Lees meer

Schenkingen aan het archief

Kazerne Dossin is de volgende personen bijzonder erkentelijk voor hun schenkingen aan het archief: Marcel Apsel, Gigi en Guy Benedictus, Michel en Myriam Both, Rob Bouman, Berthe Rosette Brandeis, Ghislaine Decker-Kloeck, Catharina Deckx en Guy De Mol, Lisa Diner, Daphna Epstein-Riff, Andrew Feder, Clara Fischman, Arnold Fridland, Colette Gilles de Fontenailles en zoon Philippe Van Dooren, Philippe Golbert-Zagrai, de zussen Rosette, Monique en Denise Gross, Tania Gutwein-Stanger, Anne en Catherine Herscovici, Ann Huber, Alain en Laurence Kleinberger, Michele Komar, Koninklijke Kring voor Heemkunde Kontich, Paul Krellstein, zoon Bruno Krellstein en kleinkinderen Thomas en Elisabeth Krellstein, Maximilien Kutnowski, Arnold Neels, Jo en Sofie Peeters-Van Krunkelveldt, Liliane Reisdorf, Rosa Rochman, Tony Samuel, Emile Schwarz, Myriam Silberman en zoon Eric Fux, Myriam Spira, Gary Swergold, Paul Van Orshoven, Saskia Verachtert, Rik Verbist, Patrick Verwerft en David Wasserman.

Kazerne Dossin dankt alle onderzoekers, familieleden en vrienden van gedeporteerden die foto’s voor de Portrettenmuur ter beschikking stelden.

Kazerne Dossin wenst een heel bijzonder woord van dank uit te spreken aan wijlen de heer Norbert Vos-Obstfeld. Hij overleed op 13 mei 2023 (lees hier zijn in memoriam). Hij zette zich actief in binnen het Joods Museum van Deportatie en Verzet en nadien bij Kazerne Dossin.

Beeldbank

Kazerne Dossin ontving in 2023 36 nieuwe schenkingen, waarvan in vijftien gevallen de originele stukken aan onze organisatie werden toevertrouwd. De overige collecties bestaan uit reeds gedigitaliseerde bestanden of werden ter plekke door het team gescand. Alle ontvangen documenten, foto’s en kostbare drukwerken werden vervolgens op het niveau van de volledige collectie beschreven volgens de internationale standaarden en werden aan de beeldbank toegevoegd. Dankzij de inzet van onze vrijwilligers werden vervolgens alle stukken apart beschreven. We deden verder onderzoek naar de vele foto’s om te achterhalen waar en wanneer ze zijn genomen, wie erop afgebeeld staat en wat het lot was van deze mensen. Zo werden 42 archiefcollecties gedetailleerd ontsloten in de beeldbank, waaronder zowel nieuwe aanwinsten als schenkingen uit voorgaande werkingsjaren. 

Lees meer

Fysiek archief

De originele stukken die door Kazerne Dossin worden beheerd, worden bewaard in de geklimatiseerde depotruimte. De verpakking in fotohoesjes, zuurvrije omslagen en dozen werd ter plekke uitgevoerd. In 2023 werkte Kazerne Dossin opnieuw samen met studenten en professoren van de opleiding conservatie-restauratie aan de Universteit Antwerpen om tientallen kostbare objecten volgens de regels van de kunst te verpakken. Tijdens een practicum op 29 maart gingen twintig bachelorstudenten aan de slag met metalen, lederen en houten voorwerpen, zoals een viool en enkele reiskoffers. Ze ontwierpen voor elk object een degelijke, schokbestendige houder in museum-foam waardoor de voorwerpen veilig in raco-kratten opgeborgen en vervoerd kunnen worden.

 

Lees meer

Wisselvitrine

Op 10 maart 2023 huldigde Kazerne Dossin een nieuwe vitrine in. Met de zeer gewaardeerde steun van de Fondation Berler werd een opstelling ontworpen die toelaat om de brug te slaan tussen het museum en het Memoriaal. Voorwerpen uit het dagelijkse leven van vervolgde, en in bepaalde gevallen ook gedeporteerde, Joodse inwoners van België wijzen bezoekers van de permanente tentoonstelling de weg naar de herdenkingsruimtes in het oude kazernegebouw. De opstelling in deze wisselvitrine is vlak naast de hoofdingang van het museum te bezichtigen en wordt om de vier maanden vernieuwd. Zo komt een breed scala aan persoonlijke objecten en verhalen aan bod. 

Het eerste tentoongestelde object was de leren werktas van Fritz Mandler, gevangene-elektricien in de Dossinkazerne van de herfst van 1942 tot de bevrijding. Henri, de zoon van Fritz, en diens kinderen waren bij de inhuldiging aanwezig. Vanaf juli 2023 werd het bureautje van de gedeporteerde kinderen Aline en Jacques Klajn tentoongesteld in de wisselvitrine. Dit bureautje werd toevertrouwd aan Kazerne Dossin door hun nicht Betti Blaugrund. Tenslotte, in oktober werden de voorwerpen tentoongesteld uit de collectie Calixte Vandevelde: vier persoonlijke objecten van Joden die werden weggevoerd uit de Dossinkazerne en die Calixte, een medewerker van de RTT, vlak na de bevrijding veiligstelde tijdens werkzaamheden in het verlaten gebouw. 

Interviewproject

In 2023 interviewde Kazerne Dossin opnieuw overlevenden van de Holocaust. Met het verdwijnen van de laatste getuigen wordt het borgen van hun verhalen een steeds grotere prioriteit. Zo kwam het team in contact met de familie Gross. De aanleiding voor dit interview waren de memoires van Rosette Gross-Becker. Zij werd vlak na de oorlog geboren, maar had een gedegen kennis over het verhaal van haar familie die de oorlog in de onderduik in België wist te overleven. Het team kon zowel Rosette als haar zussen Monique Gross-Banne en Denise Gross-Feibusch interviewen, elk met hun eigen herinneringen aan de Tweede Wereldoorlog. Dankzij het interview en enkele gedigitaliseerde foto’s maakt de collectie Gross-Limonik sinds 2023 deel uit van het Kazerne Dossin-archief. Daarnaast legde het team dankzij barones Regina Sluszny contact met voormalig ondergedoken kind Myriam Silberman. Haar getuigenis werd professioneel opgenomen door Myriams zoon Eric Fux. Ook het familiearchief werd gedigitaliseerd, wat resulteerde in de Silberman-Holzer collectie.

Digitalisering

Onze medewerker digitalisering scande in 2023 420 dossiers, bestaande uit 44.882 scans. De resterende dossiers van de Verwaltung Müller, een Duitse administratie die inkomsten opeiste uit Joods vastgoed, werden afgewerkt. Een klein onderzoek naar deze organisatie leidde naar enkele dossiers uit het militair gerecht die in juli werden gescand. Geen van de medewerkers van de organisatie werd voor hun activiteiten rond het Joods vastgoed gestraft, maar sommigen werden wel vervolgd voor andere feiten. Als resultaat van dit onderzoek zijn er twee tekstjes over de Verwaltung Müller beschikbaar op de website van het onderzoekscentrum, met mogelijk nog meer teksten die volgen.

Daarna startte een groter project om het archief van de Brüsseler Treuhandgesellschaft (BTG) te scannen. Dit omvangrijke archief gaat net als bovenstaande over spoliatie, maar in plaats van onroerende goederen (eigendommen), zijn het roerende goederen: geld, waardepapieren, waardevolle objecten zoals edelstenen of edelmetalen. Het BTG was een bedrijf opgericht door een onderdeel van het Duits militair bestuur (Gruppe XII) dat als doel had om zich gelden toe te kennen afkomstig uit eigendom van vijandelijke mogendheden en Joden. 

European Holocaust Research Infrastructure (EHRI)

Kazerne Dossin is een actieve consortiumpartner in de European Holocaust Research Infrastructure (EHRI). EHRI is in volle voorbereiding om een stabiele, permanente organisatie te worden tegen 2025. Kazerne Dossin coördineert de inhoud van het EHRI Portal en werkte dit jaar mee aan de rapportage over het contextualiseren van zowel het origineel als het kopie-archief en de bevindingen over specifieke thematische onderzoeksthema’s in het Portaal. Vertegenwoordigers van Kazerne Dossin namen actief deel aan verschillende meetings en workshops in Israël, Griekenland en Servië. 

Lees meer

Onderzoek

Archivaris Dorien Styven zette in 2023 samen met dr. Janiv Stamberger, coördinator van het Vredescentrum en Antwerpen Herdenkt, een onderzoek op naar het Joodse aandeel in het georganiseerde verzet in België tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ze gingen onder meer na hoeveel Joodse mannen en vrouwen na de oorlog als verzetsstrijder zijn erkend, in welke organisaties zij actief waren en hoe dit te vergelijken valt met de niet-Joodse bevolking. Zo zijn heel wat nieuwe, persoonlijke verhalen van Joodse verzetsstrijders aan het licht gekomen. De eerste onderzoeksresultaten zijn gepresenteerd op een studiedag van het Algemeen Rijksarchief – Cegesoma in Antwerpen op 10 mei 2023. 

International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA)

De IHRA organiseerde onder het Kroatisch voorzitterschap twee plenaire vergaderingen: in juni in Dubrovnik en in november in Zagreb. Kazerne Dossin was vertegenwoordigd op beide vergaderingen. Veerle Vanden Daelen was voorzitter van het Monitoring Access to Holocaust Collections project van IHRA, dat haar Recommendations on Archival Access goedgekeurd zag op de Zagreb Plenaire.

 

Lees meer

Digital Research Infrastructure for the Arts and Humanities (DARIAH)

Kazerne Dossin is sinds 2016 lid van het DARIAH-netwerk (Digital Research Infrastructure for the Arts and Humanities) en is medeoprichter van de werkgroep Sustainable Publishing of Metadata. In die functie nam Kazerne Dossin deel aan virtuele en fysieke vergaderingen die in 2023 werden georganiseerd. Het museum zette daarnaast actief in op het uitbreiden van het ledenbestand van deze werkgroep.

Lees meer

Portrettenceremonie

Op 30 november 2023 organiseerde Kazerne Dossin voor de elfde keer de jaarlijkse portrettenceremonie. Tijdens deze plechtigheid werden 49 portretfoto’s van gedeporteerden, die het afgelopen jaar zijn teruggevonden, aan de gedenkmuur in het museum toegevoegd. Daarnaast werden ook de 39 namen voorgelezen van Joodse slachtoffers die in België woonden, maar die vanuit Drancy in Frankrijk zijn gedeporteerd, en waarvan de foto het afgelopen jaar aan de collectie portretten is toegevoegd. 

Conservator Veerle Vanden Daelen vertelde enkele indrukwekkende verhalen verbonden aan de teruggevonden portretten. Zo kwam onder andere de samenwerking aan bod met het burgerinitiatief Struikelstenen in Deurne, dat in dat district van Antwerpen herdenkingsstenen plaatst voor slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog. Dankzij de steun van dit team konden meerdere foto’s worden teruggevonden. Er werd ook stilgestaan bij het verhaal van de Oostenrijkse profvoetballer Norbert Lopper: de foto van zijn broer Herbert is in 2023 eveneens toegevoegd. Archivaris Dorien Styven ging dieper in op het verhaal van Anni Buchbaum. Haar foto werd teruggevonden door Jo Peeters, curator van het Huis van het Belgisch-Frans verzet in België. 

De foto’s die in 2023 zijn toegevoegd aan de gedenkmuur in Kazerne Dossin zijn afkomstig van het Algemeen Rijksarchief, de Archives Caen, het Huis van het Belgisch-Franse Verzet, de collectie Johannes Blum, familieleden en vrienden van de gedeporteerden en onderzoekers van over de hele wereld. Kazerne Dossin bedankt hen voor de steun. 

Lees meer

Samenwerkingen

Kazerne Dossin zette haar intense samenwerking met Stad Antwerpen voort. In het Museum aan de Stroom (MAS) opende op 8 september 2023 de tentoonstelling Stad in oorlog. Antwerpen, 1940-1945. Voor het luik over de Jodenvervolging, werkte het MAS hiervoor sinds 2020 nauw samen met Kazerne Dossin. Het team leverde input, expertise en items voor de expo. Stad Antwerpen schakelde Kazerne Dossin ook in bij de voorbereiding van het herdenkingsweekend Open Huizen

Het team werkte ook samen met Diane von Furstenberg en Arthur Langerman voor twee documentaires over henzelf en hun families, die slachtoffers waren van de Jodenvervolging en deportatie vanuit de Dossinkazerne. 

Daarnaast was Kazerne Dossin een actieve partner in de Geschiedenis Olympiade: daarbij werd een groep zesdejaars van GO! Voskenslaan in Gent rondgeleid en gecoacht bij het creëren van een herdenkingsproject omtrent voormalige Joodse leerlingen van hun school. 

We begeleidden drie groepen tijdens hun studiereis naar Polen. Met als eerste een eendaags bezoek aan Auschwitz-Birkenau op 21 maart, georganiseerd door Radio Judaïca voor haar luisteraars. 

Daarnaast ook twee groepen jongeren: een groep van Jeunesse juive laïque (CCLJ), van 3 tot 5 maart, en een groep van Maison des Jeunes de Soignies, van 25 tot 27 juli. Ze kregen een rondleiding door het getto van Krakau, in Kazimierz, langs het Belgisch paviljoen in Auschwitz en in Birkenau. 

Stagebegeleiding, vrijwilligers en artikel-60’ers

In 2023 kon team collecties en onderzoek opnieuw rekenen op een sterke ploeg gedreven vrijwilligers. Twee van hen zorgden voor de digitalisering van recente aanwinsten voor het Kazerne Dossin-archief en werkten aan het scannen van eerder ontvangen schenkingen . Een van hen ging in bestaande collecties op zoek naar ontbrekende portretten voor de gedenkmuur in het museum. De overige vijf werkten aan de inhoudelijke ontsluiting van archiefcollecties: ze beschreven foto’s of maakten indexen om archieven gemakkelijker te doorzoeken op basis van persoonsnamen. Voorbeelden hiervan zijn de steekkaarten met gegevens over het leeghalen van Joodse woningen, de lijsten van ondergedoken kinderen en het archief van de Jodenvereniging. 

Daarnaast kon het team Collecties en onderzoek in 2023 rekenen op drie personen die vanuit het Huis van de Mechelaar onder het statuut ‘artikel 60’ met Kazerne Dossin werden gematcht. Ook stagiaire Emma, studente aan de KU Leuven, hielp het team met het beantwoorden van vragen over gedeporteerden naar aanleiding van het project Elke naam telt.

Kazerne Dossin bedankt Alexander, Christophe, Dirk, Emma, Erik, Filip, Gil, Hilde, Ilse, Jo, Roland en Tim voor hun inzet en hun onontbeerlijke hulp bij het ontsluiten van het archief. 

Lezingen en colloquia

Tomas Baum, ‘Museums as moral spaces.  How do we bring commemoration, memory, history and education under one roof?  A roundtable on issues, dilemmas and professional challenges.’ Workshop voor Congress Living With War, Den Haag, 3 oktober 2023.

Veerle Vanden Daelen, Bijdrage over #FakeImages in Module 3 “Elargir l’Espace Muséal”, en, samen met Laurent Bigot, ronde tafel “Faire face aux dangers de la désinformation”, beiden in het kader van “Fake News machen keine Geschichte!”, georganiseerd door het Goethe Institut Lyon-Marseille, 25 oktober 2023.

Veerle Vanden Daelen, ‘Kazerne Dossin’, bezoek en lezing voor de “New Beginnings: Summer School on Jewish Studies”, georganiseerd door het Instituut voor Joodse Studies aan de Universiteit Antwerpen, the Jack, Joseph and Morton Mandel School for the Advanced Study in the Humanities aan de Hebrew University of Jerusalem, en the Herbert D. Katz Center for Advanced Judaic Studies bij de University of Pennsylvania, Mechelen, Kazerne Dossin, 10 juli 2023 (https://www.uantwerpen.be/en/research-groups/ijs/summer-school-2023/).

Veerle Vanden Daelen, ‘The Children – Which Future? Discussions on (legal) guardianship of Jewish children after the liberation in Belgium’, presentatie bij “Issues Pertaining to Guardianship of Child Survivors”, The Diana and Eli Zborowski Center for the Study of the Aftermath of the Holocaust, 2023 Annual Workshop on the Aftermath of the Holocaust, Zoom workshop, 27 juni 2023.

Dr. Jonathan Brent (YIVO), Dr. Pamela Nadell (American University), Dr. Veerle Vanden Daelen (Kazerne Dossin), Dr. Uffa Jensen (TU Berlin) & Dr. Gavriel Rosenfeld (Center for Jewish History), Panel Discussion “Unmasking Antisemitism”, New York, Center for Jewish History, 26 januari 2023 (https://www.youtube.com/watch?v=WVzwUbltR44).

Vervolg lezingen en colloquia

Laurence Schram, Préparation au voyage en Pologne, CCLJ, Brussel, 17 februari 2023.

European Days of Jewish Culture, Lisa Saloch (ASF), Aline Benain (Adath Shalom, Paris), Laurence Schram, European polices and the lessons of the Shoah & participation to the Panel: “Commemorating the Shoah – yes, but how?”, Paris, Mémorial de la Shoah,Lecture , 22-23 februari 2023,  Laurence Schram, Train d’espoir, Train d’Enfer, Journée d’Etudes “Le Transport XX”, Fondation Auschwitz-Musée juif de Belgique, Brussel, 19 april 2023.

Laurence Schram, La Shoah en Belgique, Journée d’étude “Ne meurent que ceux que l’on oublie – Les disparus de Gatti de Gamond”, Mémorial de la Shoah, 4 mei 2023.

Laurence Schram, Préparation au voyage en Pologne, Maison des Jeunes de Soignies-CCLJ, Soignies, 1 juli 2023.

Laurence Schram, Les Tsiganes du convoi Z à Malines, “Journée d’étude: les rafles des juifs et des tsiganes”, Musée de la Résistance, Bondues (France), 26 november 2023.

Dorien Styven en Janiv Stamberger, Het georganiseerd Joods verzet in Antwerpen: een stand van zaken, Algemeen Rijksarchief – Cegesoma, Studiedag ‘Steeds Verenigd?’, Antwerpen, 10 mei 2023.

Dorien Styven, Kazerne Dossin – een virtueel plaatsbezoek in het depot, Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief en Documentatie, studiedag ‘Leeszaalmedewerker Archief’, Mechelen, 19 september 2023.

Dorien Styven, Every Name Matters. Connecting historical and recent data for a modern commemoration project, Database conference, Westerbork, 12 oktober 2023.

Publicaties

Styven Dorien & Veerle Vanden Daelen, ‘6.5 Craving News from Dear Ones: The Impact of Organisation Todt Forced Labour on the Survival Chances of the Families of the Jewish Workers from Antwerp’. New Microhistorical Approaches to an Integrated History of the Holocaust, edited by Frédéric Bonnesoeur, Hannah Wilson and Christin Zühlke, Berlin, Boston: De Gruyter Oldenbourg (2023): pp. 345-360.

https://doi.org/10.1515/9783110733860-019

Crahay Frédéric & Veerle Vanden Daelen (eds.), Trains and the Holocaust. From a Symbol of Progress to a Genocidal Tool. The use of trains in the Militärverwaltung Belgien und Nordfrankreich (1940-1944), Brussels (Auschwitz Foundation): 2023 (ISBN 978-2-930953-24-3).

Schram Laurence, 19 avril 1943. Le Transport XX : Train de libération, train d’enfer https://www.belgiumwwii.be/belgique-en-guerre/articles/19-avril-1943-le-transport-xx-train-de-liberation-train-denfer.html / https://www.belgiumwwii.be/nl/belgie-in-oorlog/artikels/19-april-1943-het-xxe-konvooi-trein-van-de-bevrijding-helletrein.html

Schram Laurence, “Laurien Vastenhout, Between Community and Collaboration. ‘Jewish Councils’ in Western Europe under Nazi Occupation” (Recensie), in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, LIII, Brussel, 2023, 4, pp. 127-128.

 

Schram Laurence, “A ghetto without walls”, in : Együttélés, összeomlás, újrakezdés, 2023/2, Holocaust Memorial Centre of Budapest, pp. 80-94 (Paper presented at the international conference titled: Separated from the Society – The Jewish Ghettos in Europe and Hungary). Ook online beschikbaar.

Schram Laurence, “A Place in the Mist: The Mysterious Dossin Barracks in Mechelen”, in: Matteo Cassani Simonetti and Roberta Mira (eds), Camps of Transit, Sites of Memory. European Perspectives in the Twentieth Century, Peter Lang, Oxford, Bern, Berlin, Bruxelles, New York, Wien, 2023, pp. 77-95.

Schram Laurence, in: Crahay Frédéric & Vanden Daelen (Eds), Trains and the Holocaust: From a Symbol of Progress to a Genocidal Tool: The use of Trains in the Militärverwaltung Belgien und Nordfrankreich (1940-1944), Bruxelles, 2023, pp. 19-27.

Styven Dorien, “Left Behind: the deportation of obligatory slave labourers from Antwerp and their families”, in: Crahay, Frédéric & Veerle Vanden Daelen (eds.), Trains and the Holocaust. From a Symbol of Progress to a Genocidal Tool. The use of trains in the Militärverwaltung Belgien und Nordfrankreich (1940-1944), Brussels (Auschwitz Foundation): 2023 (ISBN 978-2-930953-24-3).

Communicatie & relatiebeheer

0 Unieke bezoekers op de website
0 Volgers op sociale media
0 Persclips

Website, mailings en sociale media

In 2023 registreerden we een totaal van 105.740 unieke bezoekers op de websites van Kazerne Dossin, de Memoriaalwebsite, de website van #FakeImages en Auschwitz.camp.

Met 500+ posts, stories en tweets op sociale media breidde Kazerne Dossin in 2023 zijn aandeel volgers uit met bijna 19% (18,59%).

  • Facebook: van 7.026 naar 7.659 volgers (stijging van 9%)
  • Instagram: van 1.610 naar 1.999 volgers (stijging van 24,6%)
  • LinkedIn: van 721 naar 997 volgers (stijging van 38,28%)

Nieuwsbrief

Ook in 2023 communiceerde de communicatiedienst via een algemene nieuwsbrief. Deze wordt met groeiend succes onthaald. 

  • 9.907 subscribers (stijging van 9,6%)
  • 35 nieuwsbrieven
  • Goed voor 104.864 verzonden mails (stijging van 32%)
  • Geopende mails: 43% (stijging van 9,6%)
  • Kliks per mail: 3,2% (stijging van 9,4%)
  • Uitschrijvingen: 381 of 0,37% (daling van 20%)

Pers

In 2023 kwam Kazerne Dossin 1.178 keer in de pers. 269 keer in kranten, 102 keer in een magazine, 743 keer online en 64 in een bericht van een persagentschap. Tijdens de maanden februari en oktober haalde de instelling veel aandacht met de opening van de tijdelijke tentoonstelling Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa en de aftrap van het project Elke naam telt. Maar vooral de maanden april en november waren uitschieters. In april verschenen veel artikels over het voetbalproject en de Erfgoeddag, in november kwam onze organisatie in the picture met het bezoek van premier De Croo.

Radio en televisie

Verschillende malen werden medewerkers om hun expertise gevraagd voor interviews of reportages en podcasts van media of van instellingen:

  • Dr. Veerle Vanden Daelen gaf op 27 januari, Internationale Herdenkingsdag van de Holocaust een interview over de tentoonstelling #FakeImages.
  • Directeur Tomas Baum werd uitgenodigd voor diverse interviews, zowel op de radio, televisie als in kranten, om te vertellen over de nieuwe tentoonstelling Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa
  • Tijdens de oorlog was ik Solange, podcast van Sophie De Schampheleire, met een bijdrage van Dorien Styven, augustus 2023. 
  • Anne-Sophie Van Vyve en Directeur Tomas Baum werden uitgenodigd om het verhaal achter Elke naam telt te delen met verschillende mediaplatforms: VRT Radio1, RTV, Nieuwsblad, De Morgen, HLN
  • Dorien Styven werd geïnterviewd over de unieke schenking van Jo Peeters. (Radio 2)

Feedback van onze bezoekers

Martine Hemels Jens Coppens Tim Van Vaernewyck
Jessica De Roover Rene Malomgre Geert De Fré

Organisatie

Cijfers

  • Voltijdse medewerkers19
  • Vrouwen11
  • Mannen9
  • Deeltijdse medewerkers9
  • Instroom6
  • Uitstroom8
  • Gedetacheerde medewerkers (geïntegreerde politie)2
  • Gidsen64
  • Vrijwilligers (hosts & suppoosten)48
  • HPM-begeleiders55
  • Stagiaires5
  • Sociale tewerkstellingen1
  • Jobstudenten8

In 2023 merkten we wat meer beweging op gebied van personeelsverloop. Acht personen verlaten de organisatie, zes personen komen het team versterken.
Kazerne Dossin had aandacht voor het welzijn en welbevinden op de werkvloer en de work-life balans van de werknemers. We organiseerden daarom meerdere formele en informele teambijeenkomsten, alsook collectieve gesprekken over verschillende thema’s. Ook bleef de mogelijkheid tot regelmatig thuiswerk in 2023 bewaard. In 2023 werd tevens een nieuw arbeidsreglement ingevoerd, met als grootste verandering een verlofregeling voor werknemers jonger dan 45 jaar. Zij werken sindsdien dagelijks veertien of 24 minuten langer en krijgen hiervoor maximaal twaalf extra verlofdagen per jaar als compensatie. Op deze manier probeerde Kazerne Dossin tegemoet te komen aan de vraag van jongere werknemers om de beperkte wettelijke verlofrechten uit te breiden met extra verlofmogelijkheden.

Opleidingen en vorming

In 2023 volgden medewerkers van Kazerne Dossin een breed scala aan opleidingen en vormingen, zowel collectief als individueel, gericht op zowel technische vaardigheden als persoonlijke ontwikkeling. 

Aan het begin van het jaar werd in samenwerking met een extern vormingsbureau een traject opgezet rond ‘diversiteit en inclusie’. Ook de gidsen volgden een soortgelijk traject.

Daarnaast werd de kennis van het CRM-programma verder uitgediept door een reeks collectieve opleidingen. Baliemedewerkers volgden een jaarlijkse cursus EHBO en een sensibiliseringssessie over het onthalen van doven en slechthorenden. Voor gidsen werden regelmatig inhoudelijke opleidingen, lezingen en vormingen georganiseerd.

Ook op individuele basis volgden de medewerkers van Kazerne Dossin heel wat opleidingen; taalopleidingen of vormingen rond thema’s zoals marketing, antisemitisme in sport, polarisatie, gesprekstechnieken, sociaal-juridische actualiteit, grafische vormgeving,…

Subsidies & partners

Kazerne Dossin kon voor het werkjaar 2023 rekenen op de structurele ondersteuning van de Vlaamse Overheid. De Nationale Loterij zette haar steun voor het onderhoud van het Belgische paviljoen in het Memoriaal en het museum Auschwitz-Birkenau verder. De tijdelijke tentoonstelling Homo’s en lesbiennes in nazi-Europa kon rekenen op steun van Equal.be. Daarnaast ontving Kazerne Dossin projectfinanciering van de Europese Commissie voor twee EHRI-projecten.

 

Vriendenwerking & giften

In 2023 verwelkomden we 35 nieuwe vrienden bij Kazerne Dossin. Om hen te bedanken, nodigden we hen uit op 15 oktober voor een rondleiding door de tijdelijke tentoonstelling. Tijdens deze gelegenheid werd ook een naam ingelezen voor Elke naam telt

Vrienden geven jaarlijks een financiële steun van €50 en kunnen in ruil daarvoor rekenen op een aantal voordelen. 

Kazerne Dossin kreeg in 2023 maar liefst 135 financiële donaties van particulieren en families van slachtoffers.

 

Lees meer

Met dank aan

Alle realisaties uit 2023 konden enkel tot stand komen door de gemotiveerde inzet van alle medewerkers, gidsen, vrijwilligers en stagiairs van Kazerne Dossin. 

Ook de leden van de Raad van Bestuur en Algemene Vergadering vormen een onmisbare schakel in de werking van Kazerne Dossin.

Kazerne Dossin dankt daarnaast haar partners, sponsors en steunende vrienden. Speciale dank gaat ook uit naar de familieleden en vrienden van slachtoffers voor hun donaties en schenkingen:

ALAVA – AWDC – Brussels Hoofdstedelijk Gewest – Cera – Conference on Jewish Material Claims Against Germany (Claims Conference) – De Nationale Loterij – Fondation pour la Mémoire de la Shoah – Foundation Ruth et Willy Berler – Foundation Simon & Lina Haïm – International Holocaust Remembrance Alliance (IHRA) – KBC – Koning Boudewijnstichting – Ministerie van Buitenlandse Zaken België – Permanent Mission of the Federal Republic of Germany to the United Nations, New York – Stad Mechelen – Stichting van het Jodendom van België – Vlaamse overheid – Vlaams Ministerie van Onderwijs

De heer Norbert Vos-Obstfeld